Munchen (D) – Twee onderzoekers van Nederlandse bodem zijn genomineerd voor de prestigieuze EU-Descartesprijs. Edward van den Heuvel en Han Woerdman maken zich op voor de uitreiking van de prijs op 5 december.


Bij de finalisten van de EU-Descartesprijs zijn dit jaar ook Nederlandse wetenschappers. Eén project, gecoördineerd door de Universiteit van Amsterdam, leidde tot de ontdekking dat gamma-uitbarstingen de krachtigste explosies zijn in het universum, op die van de Big Bang na. Een ander project, waar de Universiteit Leiden bij betrokken was, maakte belangrijke vorderingen in het onderzoek naar kwantumruis.
De Europese Unie wil met de Desctartesprijs samenwerking in wetenschappelijk onderzoek stimuleren. Verder beloont de jury ook wetenschappelijke projecten die aan burgers ten goede komen en bijdragen tot de competitiviteit van Europa. De prijs wordt op 5 december voor de derde keer uitgereikt, dit maal in het Europees Patentbureau in München. Naast de ceremonie zal daar worden gesproken over het 'intellectuele eigendom' over de bevindingen van onderzoekers.

Explosies na Big Bang
Edward van den Heuvel van de Universiteit van BeppoSAX
Amsterdam werkte voor zijn onderzoek aan gamma-uitbarstingen samen met onderzoeksteams van SRON en NASA/MSFC. Buitenlandse collega's kwamen onder meer uit Rome, Kopenhagen en Cambridge. Het onderzoek bevestigde de theoretische voorspellingen dat gamma-uitbarstingen (GRB – gamma-ray bursts) de krachtigste explosies zijn in het universum, op die van de Big Bang na.
Gamma-uitbarstingen ontstaan in veraf gelegen melkwegstelsels, waar sterren in een hoog tempo worden gevormd, en zenden energierijke straling uit. Van den Heuvels ontdekking is onder meer te danken aan Italiaans-Nederlandse satelliet BeppoSAX. Deze satelliet lokaliseerde de gamma-uitbarstingen, waardoor kon worden aangetoond dat de uitbarstingen de explosieve dood van massieve sterren betekent. De gamma-uitbarstingen blijken geschikte detectoren om de vorming van sterren in de prille kosmos te kunnen opsporen.

Kwantumruis gebruikt
Telecommunicatiesystemen ondervinden hinder van zogenaamde kwantumeffecten, nauwelijks meetbare en onvoorspelbare verstoringen die optreden op subatomair niveau. Het ACQUIRE-consortium, waar de Leidse wetenschapper Han Woerdman deel van uitmaakte, deed onderzoek naar mogelijkheden om de kwantumruis te omzeilen. Kwantumruis verstoort en remt de snelheid van gegevensoverdracht in een telecommunicatieverbinding, maar is bij slim gebruik juist in te zetten als datadrager. Het consortium ontwikkelde onder meer de eerste elektro-optische toestellen ter wereld die gebruikmaken van kwantumeffecten. ACQUIRE bestudeerde ook processen die aan de basis liggen van kwantumruis bij halfgeleidende lasers. ACQUIRE werd gecoördineerd door dr. Elisabeth Giacobino van de universiteit Pierre et Marie Curie in Parijs in samenwerking met onderzoeksteams uit Groot-Brittannië, Duitsland en Italië.

Meer informatie:
BeppoSAX
Descartesprijs

Marco van Kerkhoven / Kennislink