Geen feiten, maar verhalen. Het zevende Gala van de Wetenschap liet zien dat topwetenschappers vaak een lange weg moeten afleggen om tot hun ontdekkingen te komen.
Elke dag fietst Ben Feringa naar de Universiteit van Groningen, waar iedereen die een Nobelprijs wint een eigen parkeerplek in de fietsenstalling krijgt. Maandag fietste Feringa voor de verandering het podium van de Stadsschouwburg in Amsterdam op; daarmee opende hij het Gala van de Wetenschap 2019.
Als curator van het Gala had Feringa gekozen voor het thema ‘Passie en doorzettingsvermogen’. Hij benadrukte hoe belangrijk het is om als kind al de passie voor het ontdekken te ontwikkelen.
Hoe house zich ontwikkelde in Europa en de VS
De muziekstroming house sloeg in de jaren tachtig aan in Europa, maar niet in de Verenigde Staten. Cultuursocioloog Rens Wilderom ontrafelde waarom.
Later ontdekte hij zijn passie voor moleculen en op zijn twintigste bouwde hij zijn eerste molecuul. Een nutteloos molecuul, dat wel. Maar na jarenlang doorzetten bouwde hij samen met zijn team iets dat hem in 2016 de Nobelprijs opleverde: de nanomotor.
Radicalisering
Fundamenteel onderzoek zoals dat van Feringa kan echter niet bestaan zonder praktijkgericht onderzoek – net zoals een muzikant en een componist beide nodig zijn voor muziek. Dat was de boodschap van politicoloog Jean Tillie, die op het Gala vertelde over zijn onderzoek naar radicalisering. Hij zette zijn verhaal kracht bij door ter plekke zijn gitaar te pakken.
Maar ook aan praktijkgericht onderzoek heb je weinig als je het niet aan het grote publiek kunt overbrengen. Hoe doe je dat? Wiskundige en hoogleraar wetenschapscommunicatie Ionica Smeets liet zien dat het in ieder geval geen zin heeft heel veel feiten te geven. Niet met feiten, maar met de verhalen achter de feiten kun je de passie voor de wetenschap het beste overbrengen.
Zeeverhalen
Bioloog Katja Peijnenburg hield zich aan die les en nam het publiek mee op een spannende scheepsexpeditie. Samen met haar team, ‘de planktonvrouwen’, onderzoekt ze hoe plankton zich aanpast aan veranderingen in de oceaan, veroorzaakt door klimaatverandering. Peijnenburg hoopt dat haar onderzoek mensen aanspoort iets te doen tegen de opwarming van de aarde of, zoals ze hem zelf noemt, planeet water. ‘We hoeven niet allemaal als veganist op fietsvakantie, maar we moeten allemaal in ieder geval iets doen.’
Dat je mensen kunt raken met een zeeverhaal bleek al helemaal toen Els Visser het woord nam. Ze overleefde een schipbreuk en zwom acht uur lang door hoge golven naar een eiland, waar ze uiteindelijk werd gered. Deze gebeurtenis veranderde haar leven.
Visser rondde haar opleiding geneeskunde af en ontdekte een nieuwe passie: de triatlon. En met resultaat: ze won onder andere een iron man-wedstrijd in Maastricht. Tussen het trainen door rondde ze ook nog haar promotieonderzoek af. ‘Iets is alleen onmogelijk als je het niet probeert,’ was Vissers conclusie.
Wiskunde versus natuurkunde
Het was dan ook het proberen waard om op het Gala van de Wetenschap voor eens en voor altijd de onmogelijke vraag te beantwoorden: welke wetenschap is de moeder aller wetenschappen? De wiskunde of de natuurkunde?
Niemand minder dan Ionica Smeets en Robbert Dijkgraaf, die eerder de naar hem vernoemde essayprijs uitreikte, gingen in drie ronden de strijd met elkaar aan. Priemgetallen versus snaartheorie, de identiteit van Euler versus de Einsteinvergelijking, de nul versus het licht. De strijd was fel, maar zelfs scheidsrechter Ben Feringa kon geen uitsluitsel geven. De battle eindigde in een gelijkspel.
Telescoop zo groot als de aarde
Het slotwoord op het Gala was voor dé wetenschapper van 2019: Heino Falcke. Hij maakte in april van dit jaar met zijn team de eerste foto van een zwart gat.
Ook achter deze ontdekking zat een verhaal: er was een telescoop zo groot als de aarde nodig om die foto te kunnen maken. Maar passie en doorzettingsvermogen kennen geen grenzen. Met een groot internationaal team van onderzoekers lukte het om het zwarte gat vast te leggen. De foto ging de hele wereld over.
In Namibië zet Falckes team nu een nieuwe telescoop neer die aan het wereldwijde netwerk wordt toegevoegd. Het team wil bovendien de kinderen in Namibië inspireren en onderwijzen. Daarom is er een crowdfundingactie gestart.
Zo hopen wetenschappers met hun verhalen op allerlei plekken mensen te inspireren – van de Stadsschouwburg in Amsterdam tot de Namibische woestijn.