Muziek zorgt niet alleen voor vertedering en verwondering, maar ook voor een beter geheugen en meer saamhorigheid. Aldus hersenonderzoeker Erik Scherder, gisteren tijdens de presentatie van een speciale New Scientist-editie over zijn favoriete onderwerpen.
Dit zei hij op de plek waar je het beste over muziek kunt hebben: Het Concertgebouw in Amsterdam. Hij stond hier niet alleen: hersenonderzoeker Iris Sommer en singer-songwriter Tim Knol vergezelden hem op het podium.
‘Waar mocht de Erik-editie van jou niet over gaan?’, vroeg Jim Jansen, hoofdredacteur en presentator van de middag. ‘Over mezelf’, antwoordde Scherder, ‘maar het moest wel over andere prominente onderzoekers gaan.’
Kunnen gedachten de bron zijn van fysieke klachten?
Sebastiaan van de Water zocht uit hoe wetenschappers het nocebo-effect proberen te begrijpen en onder de duim proberen te houden.
Zo mocht een andere hersenonderzoeker, Iris Sommer, de middag beginnen. Ze stelde negen mensen voor die ze beschrijft in haar boek Haperende hersenen en die te maken hebben met verschillende problemen in hun dagelijks leven doordat hun hersenen niet goed werken.
Negen diagnoses
Sommer beschreef onder andere een stel waarbij de rollen opeens zijn omgedraaid. De vrouw moest haar man nu met veel dingen helpen. Ze moest hem zelfs helpen met aankleden. ‘Welke diagnose hoort hier bij, denken jullie?’, vroeg Sommer. Al snel kwam het publiek met de diagnose de ziekte van Alzheimer. Uiteindelijk werden alle negen diagnoses door het publiek gesteld, van de ziekte van Parkinson tot dwangstoornis, en ging Sommer verder met de preventie van deze ziektes.
Verschillende methodes kunnen bij deze mensen worden toegepast, vertelde Sommer. Zo kunnen deep brain stimulation – een methode waarbij ze elektrodes in het brein aanbrengen om verschillende hersengebieden te stimuleren – en stamceltherapie helpen. Daarnaast kunnen minder technische methodes invloed hebben, zoals voeding, bewegen en sport.
Meer beweging in de zorg
Volgens Sommer heeft bewegen namelijk effect op je stemming, kwaliteit van leven en denkvermogen. Dit zijn de nog ongepubliceerde resultaten van haar onderzoek bij mensen met de ziekte van Parkinson, schizofrenie, de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Huntington. De resultaten komen uit een meta-analyse – een onderzoek waarbij de resultaten van verschillende eerdere onderzoeken worden samengevat – van 115 studies met 6598 patiënten. Sommer wil ervoor zorgen dat bewegingsprogramma’s worden vergoed in de zorg. Ze sloot haar verhaal dan ook af met: ‘Bewegen moet je dus echt doen!’
Scherder, onder meer bekend van de fietsstoel onder zijn bureau, is het roerend met Sommer eens, maar besteedde zijn spreektijd deze middag aan een ander onderwerp: de invloed van muziek op de hersenen. Daarvoor had hij de singer-songwriter Tim Knol meegenomen.
Prefrontale cortex
Knol vertelde dat hij begon met gitaarspelen toen hij een jaar of zeven jaar was. ‘De perfecte leeftijd om muziek te leren spelen’, zei Scherder. Hij voegde hier wel aan toe dat iedere leeftijd goed is om muziek te leren spelen, want je kunt hier namelijk je prefrontale cortex – een hersengebied dat voorin je hersenen ligt – uitdagen. Scherder is een enorme voorstander van muziek terug in de klas brengen.
Iets nieuws doen is goed voor je prefrontale cortex. ‘Een tweede huwelijk aangaan zou ook goed zijn voor je prefrontale cortex’, zei Scherder. ‘Maar dat geeft een hoop ander gedoe met zich mee, dus misschien kun je het beter bij muziek houden.’ Hij liet hierna studies zien waarbij kinderen die meer muziek maken een groter visueel-ruimtelijk vermogen en een vergroot cognitief gebied in de hersenen hebben. Daarnaast vertoonden de kinderen betere prestaties bij verschillende schoolvakken.
Voor een compleet beeldverslag klik op de foto hieronder.
Samen zingen
Dat samen zingen een heel goed gevoel geeft, moest het publiek zelf ervaren bij een liedje dat Tim Knol speelde. Hij hield op een gegeven moment op en dan moest iedereen verder zingen. ‘Dit geeft toch een heerlijk gevoel. Zo van: wat houden we toch allemaal van elkaar’, zei Scherder. De hypothalamus – een deel van de hersenen dat hormonen aanmaakt – maakt tijdens zulke momenten oxytocine aan. Oxytocine is een hormoon dat een belangrijke rol speelt bij sociale contacten. ‘Je zag de oxytocine gewoon door de zaal zweven’, zei Scherder.
Verder heeft muziek een heel goede invloed op mensen met dementie, vervolgde Scherder. Je ziet dat deze mensen weer momenten met een glimlach beleven. Scherder liet om dit te bevestigen een filmpje van mevrouw Van der Burg zien. Deze demente mevrouw ging helemaal op in haar pianospel. Scherder toonde aan met plaatjes van de hersenen dat bij mensen met dementie alle hersengebieden zijn aangetast, behalve het supplementaire motorische gebied. Dit is een gebied dat een belangrijke rol speelt bij de planning en organisatie van bewegingen. ‘Laten we hier dan iets mee doen’, besloot Scherder.
De Erik-editie is verkrijgbaar in onze webshop.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: