Zomaar in een paar minuten een lijst van vijftig woorden uit je hoofd leren. Voor veel mensen klinkt dat als onbereikbaar of exceptioneel knap. Geheugenkampioen en neurowetenschapper Boris Konrad onderzoekt de werking van de zogeheten plaatsmethode, ook wel geheugenpaleis genoemd. Hij ontdekte dat deze geheugenmethode ook op lange termijn werkt.
Wat is de plaatsmethode?
‘Het idee is dat je een aantal plekken voorbereidt, ergens waar je goed weet hoe het eruitziet. Denk bijvoorbeeld aan je eigen woning, maar ook je school- of werkplek kan geschikt zijn. Je gaat in gedachten door de kamer heen, en kiest vijftig vaste plekken in je hoofd. Een whiteboard is nummer één, de kast nummer twee, de muur nummer drie enzovoort. Vervolgens gebruik je deze plekken om iets voor te stellen, en verbind je de plekken met de woorden. Als je de woorden wil herinneren, leg je in gedachten de route opnieuw af.’
U bent meervoudig wereldkampioen geheugensport. Gebruikt u de methode zelf?
‘Ja. Toen ik in het eindexamenjaar zat, hoorde ik erover in een tv-programma. Ik was nooit positief opgevallen vanwege mijn geheugen. Tot ik de plaatsmethode ontdekte, en steeds meer succes kreeg. Vaak kreeg ik de vraag: waarom werkt de techniek eigenlijk? Ik had geen antwoord. Daarom wilde ik onderzoeken hoe uitzonderlijke geheugenprestaties werken.’
‘Depressie zit niet alleen in het hoofd, maar in het hele lichaam’
Psychiatrisch epidemioloog Brenda Penninx onderzoekt het verband tussen mentale en lichamelijke gezondheid.
Wat hebben jullie ontdekt in dit onderzoek?
‘We wisten al dat de plaatsmethode op korte termijn werkt. Ons onderzoek toont aan dat je met deze techniek meteen ook duurzamere herinneringen opbouwt.
We keken tijdens het leren en het herinneren van een woordenlijst naar de activiteit die in het brein plaatsvindt. We zagen dat er minder activiteit in de hersenen was bij mensen die training gehad hadden, terwijl ze wel beter presteerden. Je leert dus een manier om je brein efficiënter te gebruiken. De verbetering is zo groot; uiteindelijk was de slechtste aan het eind beter dan de beste aan het begin. Daarnaast wisten de deelnemers de woordenlijst ook de volgende dag nog. Dat sluit uit dat het om werkgeheugen gaat, omdat het langer dan een paar minuten is. Mensen onthouden dus niet alleen meer, maar ook voor langere tijd.’
Waarom werkt de plaatsmethode zo goed?
‘Een van de belangrijkste redenen is dat ons brein een heel goed systeem heeft om ervaringen te onthouden. Dit systeem is niet alleen bedoeld om die ervaringen te gebruiken voor navigatie, maar ook om informatie en kennis op te slaan. Dus met de techniek sluiten we aan bij hoe het brein het best werkt.
Een andere reden is dat je met de techniek je werkgeheugen omzeilt. Aangeleerde woorden sla je gelijk op in je langetermijngeheugen. Het werkgeheugen blijft wel actief, maar dat is niet meer noodzakelijk is om de inhoud te onthouden.’
Gaat je geheugen in het algemeen beter werken?
‘Nee, je traint je geheugen niet met geheugentraining. Als we taken geven waarbij je de techniek niet kan toepassen, zien we geen betere prestaties. Als je het vergelijkt met een computer: we sluiten geen tweede harde schijf aan. Wel leer je je geheugensysteem beter te gebruiken. Maar dat blijft een bewust gebruik. ‘
Zou dit mensen met beginnende dementie kunnen helpen?
‘Bij beginnende dementie zijn we helaas te laat, dan houdt het effect niet lang aan. Maar als we jaren van tevoren trainingen beginnen, zouden we een buffer kunnen opbouwen. Je leert je geheugen anders te gebruiken. Als er verbindingen wegvallen, dan heb je zoveel reserves dat het nog steeds goed werkt. Het blijft een ziekte waar mensen aan overlijden, daar kunnen we helaas niets aan veranderen. Aan de loop van de ziekte misschien wel. Ik hoop dat we daar in de toekomst onderzoek naar kunnen doen.’
