Dat sommige kevers een voorliefde voor alcohol hebben, was al bekend. Maar nu hebben wetenschappers ook de oorzaak van deze dranklust ontdekt.
Bepaalde kevers hebben nog wel eens de neiging om – als een soort alcoholistisch neefje van de limonadeverkiezende wesp – een duik te nemen in de biertjes van terrasgangers. De oorzaak van deze alcoholliefde is nu achterhaald door een groep Amerikaanse en Duitse wetenschappers.
De ambrosiakevers zijn eigenlijk een verzameling van een paar duizend soorten kevers die onder andere voorkomen in de Verenigde Staten, Europa en Azië. Allemaal leven ze op een dieet van schimmels. Die kweken ze zelf in bomen waarin ze hele gangenstelsels uitgraven.
Frans de Waal (1948-2024): ‘Zo speciaal zijn wij mensen niet’
Primatoloog Frans de Waal is op 14 maart 2024 overleden. In juni 2019 interviewde New Scientist De Waal. De les die hij meegaf: ‘zo speciaal zijn wi ...
Deze bomen hebben over het algemeen hun beste tijd gehad. De veelal zieke of stervende bomen produceren ethanol – de vorm van alcohol die ook in drankjes zit – in veel grotere hoeveelheden dan gezonde bomen. Gedacht werd dat de kevers een voorkeur hadden voor de zieke bomen en daarom afkwamen op de alcohollucht die ze verspreiden.
Dat blijkt nu precies andersom te zijn, schrijven de wetenschappers in vakblad PNAS. Het is juist die alcoholische omgeving waar de kevers naar op zoek zijn. Dat de boom zelf niet topfit is, lijkt ze niet zoveel uit te maken.
Alcoholische onkruidverdelger
De kevers kunnen hun ambrosiaschimmels – zoals de groep schimmelsoorten waarvan de ambrosiakever leeft voor het gemak genoemd is – namelijk het best kweken in een omgeving met ongeveer twee procent alcohol. Dat is verrassend, want de meeste schimmels kunnen juist niet goed tegen alcohol.
Dat is meteen ook één van de redenen dat de ambrosiaschimmels het daar juist wel prima uithouden: de alcohol werkt als een onkruidverdelger in het tuintje van de ambrosiakever. Dit ‘onkruid’ is een verzameling van micro-organismen, zoals andere schimmels en bacteriën, die zich hier ook graag zouden vestigen.
Schimmelige gangen
De kevers zijn voortdurend op zoek naar bomen met een hoog ethanolgehalte om hun gewassen in te laten groeien. Eenmaal aangekomen bij een potentiële nieuwe woning beginnen ze een gangenstelsel te graven. In deze gangen planten ze de schimmelsporen die ze zelf – in groeven of zakjes op hun lichaam – hebben meegenomen.
Als de kevers zo’n schimmelcultuur net hebben opgestart is het risico dat andere micro-organismen de boel gaan overnemen het grootst. Die zijn via het lijf van de ijverige kevers ook in de tunnels terecht gekomen. In alcoholrijke bomen lopen de kevers het minste risico dat het mis gaat. Bovendien doen hun eigen schimmels het daar beter. Meer schimmels betekent meer voedsel, en dus meer nakomelingen.
Ambrosiaplaag
De alcohol is namelijk niet alleen handig als onkruidverdelger. De wetenschappers ontdekten dat de ambrosiaschimmels er zelf ook beter van gaan groeien. Hoewel alcohol een giftige stof is, kunnen de ambrosiaschimmels die afbreken door het aanmaken van bepaalde enzymen die de alcohol omzetten in een niet-schadelijke stof. Mogelijk kunnen ze hier zelfs een deel van hun energie uithalen. Tenminste, zolang het percentage alcohol rond de twee procent schommelt. Meer dan dat trokken ook deze schimmels niet – vanaf circa vijf procent hielden ze ermee op.
Daarnaast kunnen de ambrosiaschimmels ook zélf alcohol maken (een vrij zeldzame eigenschap die ook bij sommige gisten voorkomt). Handig als de alcoholproductie van de boom ermee ophoudt – bijvoorbeeld omdat die het loodje heeft gelegd na de vernietigende kever-en-schimmel-invasie.
Een nadeel is dat de ambrosiakevers met deze strategie wel een ware plaag kunnen vormen. Hoewel de meeste soorten ambrosiakevers zich specialiseren in dode bomen, vallen sommige ook bomen aan die het op dat moment moeilijk hebben – bijvoorbeeld omdat het te nat of te droog is – en zijn er zelfs een paar soorten die gezonde bomen aanvallen. Begrijpen waarom de kevers bepaalde bomen verkiezen, kan ons helpen om deze potentiële plaag onder controle te houden, schrijven de wetenschappers.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: