Heb je ooit een oplossing voor een probleem bedacht, zomaar vanuit het niets? Dit kan komen door mentale processen in het onderbewuste. In de toekomst kunnen we dit soort processen misschien gebruiken.
Onderzoeker Aurelio Cortese en zijn collega’s van het Advanced Telecommunications Research Institute International in het Japanse Kyoto lieten mensen een simpele regel leren zonder dat ze zich hiervan bewust waren, maar die op subtiele wijze hun besluitvorming stuurde. ‘Voor zover ik weet, heeft niemand eerder direct aangetoond dat mensen kunnen worden getraind om hun onderbewustzijn te gebruiken’, zegt Cortese.
Bewegende stippen
Achttien mensen kregen een eenvoudige visuele taak terwijl ze tijdens een hersenscan naar een scherm keken. Daarna moesten ze beslissingen nemen waarbij ze een willekeurige regel moesten leren. Een patroon van onbewuste hersenactiviteit geassocieerd met een beweging naar links was signaal A, een beweging naar rechts signaal B.
‘Depressie zit niet alleen in het hoofd, maar in het hele lichaam’
Psychiatrisch epidemioloog Brenda Penninx onderzoekt het verband tussen mentale en lichamelijke gezondheid.
Eerst trainde het team een algoritme om de overeenkomst tussen de hersenactiviteit van elke deelnemer en de twee bewegingen te herkennen. Ze brachten een uur door met het kijken naar stippen die naar links of naar rechts bewogen terwijl er een scan werd gemaakt van hun hersenen.
Onbewust geleerde regel
Toen kon de ‘echte’ training beginnen. Eerst kregen de deelnemers willekeurig bewegende stippen te zien. Tegelijkertijd las de computer hun hersenactiviteit. Ook al was er geen echte bewegingsrichting waar te nemen, toch kwam hun willekeurig fluctuerende hersenactiviteit soms overeen met wat die zou zijn als de stippen naar links of rechts bewogen.
Mensen moesten vervolgens kiezen tussen A of B. Ze kregen een beloning van 30 yen (24 eurocent) als ze de ‘juiste’ keuze hadden gemaakt: de keuze die overeenkwam met hun onbewuste hersenactiviteit die naar links of rechts signaleert.
De deelnemers werd niet verteld dat een beweging naar links A was of een beweging naar rechts B. Toch begonnen ze deze regel onbewust te leren. Na ongeveer tweehonderd proeven kozen ze vaker de juiste respons; gemiddeld 54 procent van de tijd op dag twee.
Dat was slechts een beetje hoger dan wanneer hun selecties het gevolg waren geweest van toeval. Maar, zo zegt Cortese, ‘juist het feit dat ze boven de 50 procent kwamen, was interessant. Ze hadden op geen enkele manier boven het toeval kunnen presteren als ze geen toegang hadden gehad tot de informatie.’
Sommige deelnemers hadden tegen het einde zelfs ongeveer 65 procent goed. Volgens Cortese zou het kunnen dat zij beter toegang hebben tot de mentale processen in hun onderbewuste. ‘Met meer training verwachten we dat het effect toeneemt.’
Creatieve activiteiten
Deelnemers werd ook gevraagd om aan te geven welke kant de bewegende stippen op gingen. Hun gok kwam niet overeen met de ‘keuze’ van hun onbewuste brein. Dat toont aan dat ze zich er niet bewust van waren, zegt Cortese.
De onderzoekers hopen dat het geven van deze training mensen zal helpen bij het oplossen van problemen of creatieve activiteiten waarbij onbewuste mentale processen een rol spelen. Een volgende stap is deze test uitproberen bij creatievelingen zoals kunstenaars.
‘Behoorlijk overtuigend’
‘Ons bewustzijn is een heel klein deel van de informatie die onze hersenen bevatten’, zegt Stephen Fleming van University College London. ‘Dit onderzoek laat ons zien dat we een deel van die informatie kunnen extraheren en gebruiken. Het is behoorlijk overtuigend.’
Eerder had de groep van Cortese al aangetoond dat het gebruik van dit soort hersenscans de angst van mensen voor bepaalde dieren kan verminderen door ze te belonen als ze onbewust dachten aan deze dieren.
Het onderzoek wordt binnenkort gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Communications.