Als maanlicht op de witte veren van kerkuilen reflecteert, bevriezen veldmuizen van schrik. Daardoor laten ze zich makkelijker vangen.
Op heldere nachten zijn kerkuilen met witte veren beter in staat veldmuizen te vangen dan hun soortgenoten met donkere veren. Het maanlicht reflecteert op de witte veren van de uil. Omdat de veldmuis een natuurlijk aversie heeft tegen fel licht, resulteert dat in een ‘bevriezende’ schrikreactie. De veldmuis kan zich tijdens zo’n schrikreactie niet goed meer bewegen, wat het diertje tot een makkelijke prooi maakt. Dat publiceren biologen aan de universiteit van Lausanne in Zwitserland in het vakblad Nature Ecology & Evolution.
De kleur van de veren van kerkuilen varieert tussen wit en donkerrood. Donkerrood is de beter camouflerende kleur, vooral op nachten met veel maanlicht. Een witte verenkleur zorgt dan voor een duidelijk zichtbare uil. Op het eerste gezicht lijkt dat een nadeel: als prooidieren de witte uil zien, kunnen ze zich sneller verstoppen. Maar de onderzoekers stellen een andere hypothese voor. Namelijk dat de combinatie maanlicht en witte veren leidt tot een dermate felle lichtreflectie, dat het de schrikreactie van de veldmuis activeert.
‘Wat mensen allang vergeten zijn, staat nog geschreven in bomen’
Met haar boomboor onderzoekt Valerie Trouet woudreuzen en reconstrueert ze wat die allemaal hebben meegemaakt.
GPS-tags en infraroodcamera’s
De onderzoekers bevestigden GPS-tags aan 79 mannetjesuilen om hun jagersgedrag bij te houden. De jacht van een uil werd als succesvol gezien wanneer het dier direct na een jachtvlucht snel naar het nest terugvloog, waarschijnlijk met een gevangen veldmuis. Het jagerssucces van de roodste uilen ging omlaag op nachten met volle maan. Bij de witste uilen was er geen verschil tussen nachten met en zonder volle maan.
De onderzoekers keken ook naar het aantal meegebrachte prooien van witte en rode uilen. Daarvoor installeerden ze infraroodcamera’s in 131 uilennesten. Op de video’s konden ze het aantal prooidieren tellen dat de uilen op verschillende nachten hadden meegebracht. Op nachten met en volle maan bleken rode uilen minder prooien mee terug te brengen naar het nest. De roodste uilen brachten 5 tot 6 prooien mee terug op nachten met nieuwe maan, en maar 3 tot 4 prooien op nachten met volle maan. Bij de witste uilen was er wederom geen verschil.
Dode opgezette uilen
De aanname dat veldmuizen van schrik bevriezen bij de combinatie van witte kerkuil en maanlicht, testten de onderzoekers door gevangen veldmuizen in een donkere kamer te zetten. Ze lieten dode opgezette uilen van witte en rode kleuren met niet-zichtbare draden over de kamer met de veldmuis ‘vliegen’, waarbij ze maanlicht simuleerden met halogeenlicht van verschillende intensiteit.
De veldmuizen werden gefilmd tijdens het experiment. Aan de hand van deze video’s konden de onderzoekers concluderen dat bij ‘volle maan’ de diertjes langer bevroren wanneer een witte uil overvloog dan wanneer een rode uil overvloog.
Domino-effect
Onderzoeksleider Luis M. San-Jose: ‘Onze resultaten laten een domino-effect zien bij de rode uilen: hoe meer maanlicht, hoe minder jagerssucces ze hebben, en hoe minder prooien ze meebrengen. Doordat de rode uilen minder prooien vangen, hebben hun jonkies een lager gewicht en meer problemen met uitvliegen. Daartegenover heeft meer maanlicht geen negatief effect op het succes van de witte uilen en hun jonkies.’
De resultaten van de studie bevestigen een al lang lopende, maar tot nu toe niet-geteste hypothese, dat de maan invloed heeft op de evolutie van kleuren in nachtdieren.