Bij verschillende zoogdieren, waaronder vossen en nertsen, zijn vogelgriepinfecties vastgesteld. Het is alleen nog onduidelijk of het virus ook van het ene zoogdier op het andere kan worden overgedragen.
De wereld zit midden in de grootste uitbraak van vogelgriep ooit. Momenteel worden ook zoogdieren besmet. In hoeverre moeten we ons zorgen maken?
Wat is de huidige situatie?
Sinds oktober 2021, toen de laatste uitbraak begon, heeft het H5N1-subtype van het virus zich verspreid via zeevogelkolonies, pluimvee en wilde vogelzwermen in de VS, Europa en daarbuiten. Wereldwijd zijn in de afgelopen 15 maanden ongeveer 15 miljoen tamme vogels aan vogelgriep gestorven, en zijn er meer dan 193 miljoen vogels geruimd om te voorkomen dat het virus zich naar andere vogels verspreidt.
‘Wat mensen allang vergeten zijn, staat nog geschreven in bomen’
Met haar boomboor onderzoekt Valerie Trouet woudreuzen en reconstrueert ze wat die allemaal hebben meegemaakt.
Het enige wat de autoriteiten kunnen doen om de verspreiding te beperken is pluimvee weghouden van wilde populaties. Sinds november 2022 geldt voor al het pluimvee in het VK, ook dat met vrije uitloop, dat het tot nader order binnen moet worden gehouden.
Komt de uitbraak ook bij zoogdieren voor?
Het virus is aangetroffen bij diverse zoogdiersoorten: van vossen in Engeland tot nertsen in Spanje, grizzlyberen in de VS en zeehonden in de Kaspische Zee. De World Organisation for Animal Health (WOAH) vertelde de BBC dat er 119 uitbraken van vogelgriep bij zoogdieren zijn geregistreerd, met ongeveer 200 individuele gevallen.
Volgens statistieken van het Animal and Plant Health Agency (APHA) zijn er in het VK uitbraken geweest bij otters en vossen. In 2021 werden 49 met vogelgriep besmette kadavers van zoogdieren verzameld, in 2022 waren dat er 119 en dit jaar al vier.
Hebben we een volledig beeld van wat er gebeurt?
Het WOAH waarschuwt dat het aantal besmettingen bij zoogdieren waarschijnlijk te laag wordt ingeschat, omdat het moeilijk is om wilde dieren op verschillende continenten te onderzoeken. Het is onduidelijk of zoogdieren het virus altijd rechtstreeks van vogels krijgen, of dat het zich tussen zoogdieren verspreidt.
Uit studies van Wageningen Bioveterinary Research blijkt dat er geen verspreiding is van het H5N1-virus tussen wilde zoogdieren zoals vossen. Er zijn aanwijzingen dat deze dieren onafhankelijk van elkaar besmet zijn geraakt door het eten van besmette wilde vogels.
‘Waar we geen bewijs voor hebben is dat het van vos naar vos of van otter naar otter kan gaan. Dit zijn dus wat we noemen doodlopende infecties’, zei Ian Brown van het APHA op 2 februari tegen BBC Radio 4.
Maar het DNA van het virus van een uitbraak in oktober 2022 op een nertsenfokkerij in Spanje suggereert wel dat de dieren besmet waren met een nieuwe variant van H5N1 die zich onder nertsen kan verspreiden. Er wordt ook onderzocht of een uitbraak die in december 2022 meer dan 700 zeehonden in de Kaspische Zee doodde, bewijs oplevert van overdracht van zoogdier op zoogdier, aldus de krant i news.
Er is meer onderzoek nodig voordat overdracht van zoogdier op zoogdier kan worden bevestigd, zegt Munir Iqbal van het Pirbright Institute in het Verenigd Koninkrijk. Het virus in de nertsenfokkerij kan zich hebben verspreid via een besmette waterbron of voer, zegt hij. ‘Als één dier besmet is en ze delen allemaal hetzelfde water, dan loopt de besmetting waarschijnlijk via het water’, zegt hij.
Kunnen mensen vogelgriep krijgen?
Mensen kunnen vogelgriep krijgen, hoewel het zelden voorkomt. In de afgelopen 20 jaar zijn er bij verschillende uitbraken bijna 870 gevallen van menselijke besmetting met H5N1 geweest, waarvan 457 met dodelijke afloop, aldus de Wereldgezondheidsorganisatie WHO.
Tot de symptomen behoren koorts, spierpijn, hoofdpijn en hoesten of kortademigheid. Mensen die in nauw contact komen met besmette vogels lopen het grootste risico. Daarom wordt geadviseerd nauw contact met wilde vogels en pluimvee te vermijden. Momenteel is er geen bewijs dat het vogelgriepvirus tussen mensen overgedragen kan worden.
Onderzoekers vrezen wel dat als het H5N1-virus muteert om van zoogdier op zoogdier over te springen, dat ook tussen mensen kan gebeuren. ‘Als het virus in staat zou zijn om zich tussen wilde dieren te verplaatsen, betekent dat dat het virus zich in die dieren kan handhaven’, zegt Iqbal. ‘En als het virus zich aanpast aan zoogdiersoorten, verhoogt dat de risico’s voor de mens.’
