De wortels van zeegras, een plant die onder water groeit, vertragen de verwering van zandige bodems. De begroeiing kan kwetsbare ecosystemen in kustgebieden helpen beschermen.
In kwetsbare zandbodems aan de kust verminderen de wortels van zeegras de bodemerosie met 70 procent. Door de ondergrondse delen van de vegetatie heeft het water geen vrij spel, zodat het zand niet wegspoelt.
Bij bodems die vooral uit dichte modder bestaan, vindt al weinig erosie plaats. De wortels hebben bij deze bodemsoort dan ook geen bijkomend verstevigend effect.
‘Wat mensen allang vergeten zijn, staat nog geschreven in bomen’
Met haar boomboor onderzoekt Valerie Trouet woudreuzen en reconstrueert ze wat die allemaal hebben meegemaakt.
Dat ontdekte mariene bioloog Eduardo Infantes, verbonden aan de Universiteit van Gotenburg in Zweden, tijdens een samenwerking met Nederlandse collega’s van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ).
De onderzoekers reisden af naar de Zweedse kust om bodemmonsters te verzamelen met verschillende hoeveelheden vegetatie en verschillende zand-modder-verhoudingen. Vervolgens gebruikten Infantes en zijn team een stroomgoot, een proefopstelling met kunstmatige golven, om te bekijken hoe het zeegras de bodem stabiliseert.
Erosie van de bodem
Begroeiing in kustgebieden dempt de kracht van golven. Door de afremmende werking van de plantenstengels en bladeren worden kwetsbare ecosystemen beschermd tegen bijvoorbeeld heftige stormen. Maar zodra vegetatie verdwijnt, verliest de bodem stabiliteit. Water en wind krijgen vrij spel en eroderen zandbodems. ‘De bodem op de desbetreffende plek verdwijnt dus’, zegt ecoloog Ralph Temmink van de Universiteit Utrecht.
Over de rol van plantenwortels bij het verminderen van erosie was tot nu weinig bekend. Of netwerken van wortels, zogenoemde wortelmatten, werkelijk bijdragen aan het verstevigen van de bodem, verschilt namelijk per bodemsoort. Modderige bodems zijn per definitie dichter van structuur dan zandbodems. Ze zijn daardoor minder vatbaar voor erosie.
Zeegras, dat in kustgebieden groeit, is een plantensoort die zich heeft aangepast aan het leven onder water. In tegenstelling tot veel andere waterplanten heeft zeegras een uitgebreid wortelnetwerk in de bodem. Daarmee is het bij uitstek geschikt voor het vergroten van bodemstabiliteit.
Met zijn onderzoek stelt Infantes vast dat vooral zandbodems voor hun stabiliteit afhankelijk zijn van zeegras. Zijn studie geeft, volgens Temmink, eindelijk duidelijkheid over het verband tussen stevigheid van bodems en zeegras.
Behoud van zandbodems
De vondst kan volgens Temmink ingezet worden voor het behoud van bestaande zandbodems. ‘Daar moeten we echt zuinig op zijn’, zegt hij. ‘Na de aanleg van de Afsluitdijk zijn we bijvoorbeeld al duizenden hectares aan zeegrasvelden en hun stabiliserende functie kwijtgeraakt in de Waddenzee. Daar kan de bodem dus eroderen.’
Ook zegt Temmink dat niet alleen bestaande zeegrasvelden aandacht verdienen. ‘Met deze kennis kun je ook onbegroeide instabiele bodems een handje helpen.’ De aanplanting van zeegras kan de bodem verstevigen en het ecosysteem beschermen.
Temmink is te spreken over het onderzoek. ‘Een proefopzet met stroomgoten is heel bruikbaar om erosie te meten’, zegt hij. ‘Zelfs als je geen golven van meters hoog gebruikt, kun je de echte situatie goed nabootsen en het proces leren begrijpen. Wat de techniek betreft, is er heel veel mogelijk.’
