Of je nou aan een roos, een kop vers gezette koffie of een kliekje dat al dagen in de koelkast staat ruikt, elke geurervaring begint in je neus. Daar binden de verschillende moleculen waar een geur uit bestaat aan reukreceptoren. Nieuw onderzoek bij muizen toont dat dit samenspel in de neus complexer is dan tot nog toe gedacht. Sommige geuren versterken elkaar. Andere remmen elkaar af.
Als je een geur opsnuift, nestelen de geurmoleculen zich in een slijmlaag achterin je neusholte. Daar binden ze aan de receptoren van geurzenuwcellen die zo geactiveerd raken. Bij voldoende activatie geven deze zenuwcellen signalen door aan je hersenen. Daar wordt de geur herkent, waarna je weet of je een kliekje moet weggooien of dat het een prima lunch is.
Geur is geen som maar samenspel
‘Eerder werd aangenomen dat elke geur een specifieke set receptoren activeert. En dat de reactie van zenuwcellen op geurmengsels simpelweg de som is van de reacties op elke component’, zegt neurofysioloog Shigenori Inagaki van de Kyushu-universiteit in Japan. ‘Maar nu hebben we – bij muizen – aangetoond dat dit niet het geval is.’ Geur blijkt geen simpele som. Het is een complex samenspel van manieren waarop receptoren reageren op verschillende geuren.
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
Voor hun onderzoek maakten de wetenschappers gebruik van muizen die zodanig genetisch veranderd zijn dat hun zenuwcellen groen oplichten als ze geactiveerd worden. Zo observeerden de wetenschappers hoe de zenuwcellen in de muizenneuzen reageren op geurstoffen, en op verschillende combinaties daarvan.
Activeren en onderdrukken
Het blijkt dat geuren niet alleen bepaalde zenuwcellen activeren in muizen, maar ook een reactie in andere zenuwcellen onderdrukken. Als een luchtje een combinatie is van verschillende geuren, dan vindt er dus een complex samenspel plaats van geactiveerde en onderdrukte zenuwcellen. Dit alles gebeurt in de neus, nog voordat de signalen doorgestuurd worden naar de hersenen.
Bovendien lieten de metingen zien dat een geurmengsel voor sterkere reacties in de zenuwcellen zorgt als de concentraties van de geurstoffen laag is. Een mengsel van lage concentraties geurstoffen veroorzaakt dus een sterkere reactie op de totale geur. Als de concentraties geurstoffen hoog zijn, zwakt de reactie van de zenuwcellen juist af.
‘Deze resultaten laten zien dat onze perceptie van geuren wordt beïnvloed vanaf het moment dat de neus ze detecteert’, zegt geurwetenschapper Takeshi Imai van de Kyushu-universiteit. ‘Mogelijk kunnen deze bevindingen verklaren hoe de toevoeging van een kleine hoeveelheid geur zo’n groot effect kan hebben op wat je ruikt. Of hoe verschillende soorten geurmoleculen in een glas wijn samen een mooie harmonie produceren.’