Kousenbandslangen kunnen hun eigen geur herkennen en reageren anders wanneer die verandert. Dit kan betekenen dat de reptielen een zelfbewustzijn hebben.
Sommige slangen reageren anders op hun eigen geur als die is veranderd. Onderzoekers hebben dit onderzocht met een op geur gebaseerde ‘spiegeltest’. Het zou kunnen betekenen dat de slangen een vorm van zelfherkenning hebben.
Communiceren met geur
Een handvol dieren, waaronder hanen, paarden en poetsvissen, toont tekenen van zelfbewustzijn in wat bekendstaat als de spiegeltest. Hierbij brengen onderzoekers verf aan op een lichaamsdeel van de dieren dat ze zonder spiegel niet kunnen zien, zoals hun voorhoofd. Als ze het merkteken aanraken wanneer ze in de spiegel kijken, suggereert dit dat ze zich ervan bewust zijn dat het spiegelbeeld van henzelf is en niet van een soortgenoot.
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
‘Maar slangen en de meeste reptielen communiceren voornamelijk met hun wereld door middel van geur’, zegt gedragsecoloog Noam Miller van de Wilfrid Laurier-universiteit in Canada. Daarom onderwierpen hij en zijn collega’s een groep slangen aan een alternatieve, op geur gebaseerde versie van de spiegeltest.
‘Wat ruik ik nou?’
De teamleden verzamelden de geuren van 36 oostelijke kousenbandslangen (Thamnophis sirtalis sirtalis) en 18 koningspythons (Python regius) door wattenschijfjes langs hun huid te vegen. Vervolgens lieten ze elke slang vijf geuren ruiken: (1) hun eigen geur, (2) hun eigen geur met een beetje toegevoegde olijfolie, (3) alleen olijfolie, (4) een geur van een andere slang van dezelfde soort en (5) een geur van een andere slang met een beetje olijfolie.
De kousenbandslangen maakten meer lange tongbewegingen in reactie op hun eigen aangepaste geur dan in reactie op de rest van de geuren. ‘Ze maken alleen lange tongbewegingen als ze ergens in geïnteresseerd zijn of iets onderzoeken’, zegt Miller. De ontdekking suggereert daarom dat de kousenbandslangen kunnen herkennen wanneer iets aan zichzelf niet helemaal lekker ruikt. ‘Ze denken misschien: ‘Oh, dit is raar; ik hoor niet zo te ruiken.’’
Sociale slangen
Koningspythons daarentegen reageerden identiek op alle geuren. Kousenbandslangen zijn veel socialer dan koningspythons, zegt Miller. Dat kan betekenen dat sociale soorten een grotere kans maken zichzelf te kunnen herkennen.
De bevindingen zijn het eerste bewijs van mogelijke zelfherkenning bij slangen, stelt Miller. ‘Mensen nemen vaak aan dat slangen, en bijna alle reptielen, trage, instinctieve, niet-cognitieve dieren zijn. Maar dat is absoluut niet waar.’
Filosoof Johannes Brandl van de Universiteit van Salzburg in Oostenrijk vraagt zich echter af of de resultaten wel zelfherkenning aantonen. ‘Deze interpretatie is alleen aannemelijk als je een verband kan leggen met sociaal gedrag’, zegt hij. Anders zou je kunnen zeggen dat sommige slangensoorten gewoon meer geneigd zijn tot interactie met het experiment.
