Afgelopen vrijdag wonnen maar liefst twee boeken en drie auteurs de Cosmos Boekenprijs. Deze prijs voor het beste populairwetenschappelijke boek ging naar Het eiland dat Higgs heet van Stan Bentvelsen en Martijn van Calmthout, én naar Ongekend van Margriet van der Heijden.
Na het succes van vorig jaar, werd de Cosmos Boekenprijs voor de tweede keer uitgereikt aan de beste populairwetenschappelijke boeken van het jaar. In het cultureel studentencentrum CREA in Amsterdam werden de winnaars afgelopen vrijdag met een vol en enerverend programma bekendgemaakt.
Vanaf 19.00 uur druppelden de scholieren, ouders, docenten, schrijvers, vakjuryleden en de fans van de band The Strafe binnen. Onder genot van een hapje en een drankje konden de toeschouwers vast speculeren over die ene vraag: wie zou de Cosmos Boekenprijs 2023 winnen?
Er is meer onderzoek nodig naar het effect van ruimtevaart op het brein
Om veilig te ruimtereizen, moeten we in beeld krijgen hoe een leven zonder aardse zwaartekracht de hersenen beïnvloedt, stelt Elisa Raffaella Ferrè.
Bijzonder aan deze prijs is dat niet alleen een vakjury, bestaande uit wetenschappers, een winnaar kiest. Minstens zo belangrijk is de 30-koppige jury van scholieren, afkomstig van mavo, havo en vwo. De altijd vrolijke Jim Jansen, hoofdredacteur van New Scientist, praatte de avond aan elkaar. Na een avond gevuld met live-muziek, wetenschap, filmpjes en een live tekenaar werden de winnaars bekendgemaakt.
Genomineerden
Voorafgaand aan de bekendmaking van de winnaars vertelden de genomineerde auteurs iets over hun boek. Als eerst was natuurkundige Stan Bentvelsen, medeontdekker van het higgsdeeltje en coauteur van Het eiland dat Higgs heet aan de beurt. ‘De ontdekking van het higgsdeeltje was een fantastisch moment. We voelden ons echt ontdekkingsreizigers. Ik wilde graag vertellen over het fascinerende avontuur dat we hebben beleefd.’
Margriet van der Heijden vertelde over haar boek Ongekend, dat gaat over vrouwelijke wetenschappers die over het hoofd worden gezien. ‘Toen ik studeerde, was ik het enige meisje’, vertelde ze. ‘Tijdens mijn stage vroegen mensen me vaak naar dingen zoals het koffiezetapparaat, want ik zag er niet uit als natuurkundige. Mede daardoor besloot ik dit boek te schrijven.’
Govert Schilling, James Poskett en Giorgio Parisi konden helaas niet fysiek aanwezig zijn en vertelden in filmpjes over hun boeken, respectievelijk Doelwit aarde, Horizonnen en Het wonder van complexe systemen. Het zesde genomineerde boek was Marie Curie en haar dochters van Claudine Monteil.
Lezen leuk maken
Dit was de tweede keer dat de Cosmos Boekenprijs in Nederland werd uitgereikt. In Italië werd de prijs vijf jaar geleden in het leven geroepen op initiatief van Gianfranco Bertone, astrodeeltjesfysicus aan de Universiteit van Amsterdam. Ook hij was aanwezig, en ging de genomineerde schrijvers voor op het podium. ‘Vorig jaar zei ik dat ik hoopte dat het het begin zou zijn van een nieuwe traditie. Volgend jaar hoop ik dat het nog groter wordt. Met deze prijs wil ik graag zowel de auteurs van populairwetenschappelijke boeken in het zonnetje zetten als scholieren motiveren om meer te lezen.’
Het motiveren van scholieren lijkt in ieder geval te lukken. ‘Ik heb alle boeken door elkaar gelezen, omdat ik zo nieuwsgierig was naar alle boeken’, aldus de voorzitter van de scholierenjury.
Onenigheid in de jury
Nadat de genomineerde schrijvers hun boek hadden geïntroduceerd, afgewisseld met muziek van The Strafe, was het eindelijk tijd voor de bekendmaking. De voorzitter van de jongerenjury nam plaats op het podium. Enthousiast vertelde ze dat alle boeken zo veel indruk achterlieten, dat ze een veelvoorkomend gespreksonderwerp vormden onderweg op de fiets met medejuryleden. Maar uiteindelijk kozen de scholieren toch unaniem voor een winnaar: Het eiland dat Higgs heet. Onder luid applaus kwam Stan Bentvelsen het podium op. ‘Wat ontzettend fijn om te horen dat het verhaal aanspreekt. Ik ben echt ontroerd.’
Vervolgens maakte Ivo van Vulpen, voorzitter van de vakjury en wetenschapscommunicator, hun favoriet bekend. ‘En de winnaar is … – tromgeroffel – … Ongekend!’ Ook Margriet van der Heijden nam de prijs dolgelukkig in ontvangst. ‘Ontzettend leuk! Fantastisch. Ik hoop echt dat er hierdoor meer aandacht komt voor vrouwen in de wetenschap.’ Van Vulpen gaf toe dat de beslissing erg lastig was geweest. ‘Maar uiteindelijk waren we het er toch over eens dat dit de winnaar moest worden. We waren hongerig naar de wetenschap achter de vrouwen.’
