Een enorm onderzoek onder Amerikaanse militairen doet vermoeden dat de meeste gevallen van multiple sclerose (MS) worden veroorzaakt door het epstein-barrvirus. Dit betekent dat een vaccin de aandoening grotendeels zou kunnen uitroeien.
Wetenschappers vermoeden al lange tijd dat het epstein-barrvirus de aandoening multiple sclerose (MS) kan veroorzaken. Een studie onder 10 miljoen Amerikaanse militairen laat nu zien dat bijna elke MS-patiënt ooit besmet is geweest met het virus. Dit suggereert dat een vaccin tegen het epstein-barrvirus het aantal gevallen van MS kan terugdringen.
‘Dit is echt een kantelpunt’, zegt epidemioloog Alberto Ascherio van Harvard-universiteit. De vondst zou volgens hem kunnen leiden tot betere voorzorgsmaatregelen en behandelmethoden voor de aandoening.
Frans de Waal (1948-2024): ‘Zo speciaal zijn wij mensen niet’
Primatoloog Frans de Waal is op 14 maart 2024 overleden. In juni 2019 interviewde New Scientist De Waal. De les die hij meegaf: ‘zo speciaal zijn wi ...
Kusziekte
MS is een aandoening waarbij het afweersysteem van patiënten de beschermende laag rondom zenuwen aanvalt. Hierdoor kunnen er allerlei symptomen optreden, waaronder moeilijkheden met lopen. De klachten verergeren met de jaren.
Het epstein-barrvirus is een herpesvirus dat zich vooral via speeksel verspreidt, bijvoorbeeld door te kussen met iemand die het virus bij zich draagt, of door uit hetzelfde glas te drinken. Het virus veroorzaakt onder meer de ziekte van Pfeiffer. Een eerste infectie met het virus kan tot enkele symptomen leiden, of gaat onopgemerkt voorbij. Zodra het virus echter een bepaald type immuuncellen bereikt, zogeheten B-cellen, nestelt het zich voorgoed in deze cellen. De besmetting kan opnieuw de kop opsteken en later in het leven problemen veroorzaken, waaronder meerdere soorten kanker.
Wijdverspreid
Het is lastig om de relatie tussen het epstein-barrvirus en MS aan te tonen omdat 9 op de 10 mensen wereldwijd geïnfecteerd zijn met het virus. Om vast te stellen dat niet-geïnfecteerde mensen werkelijk minder kans hebben op het ontwikkelen van MS, moeten wetenschappers dus enorm veel mensen onderzoeken.
Het team van Ascherio wendde zich tot het Amerikaanse leger. Amerikaanse militairen staan namelijk regelmatig bloed af, waardoor dat beschikbaar is voor het team om het te testen op een infectie met het epstein-barrvirus. ‘Dat is vrijwel uniek in de wereld’, zegt Ascherio.
Overtuigend bewijs
Slechts vijf procent van de proefpersonen bleek niet geïnfecteerd met het epstein-barrvirus tijdens het eerste bloedonderzoek. Van alle tien miljoen onderzochte militairen, ontwikkelden 955 MS – gemiddeld zo’n tien jaar na hun eerste bloedonderzoek. Van die 955 testte er maar één deelnemer negatief voor antilichamen tegen het epstein-barrvirus. Hoewel 34 anderen nog niet geïnfecteerd waren bij hun eerste bloedonderzoek, hadden ook zij het virus opgelopen voordat de diagnose MS klonk.
‘Deze overtuigende resultaten wijzen erop dat het epstein-barrvirus de ontwikkeling van MS aanwakkert’, schrijven immunologen William Robinson en Lawrence Steinman van Stanford-universiteit in een opiniestuk over de studie. ‘Nu dit verband is aangetoond, kan de aandoening misschien wel worden uitgeroeid.’
mRNA-vaccinatie
Op dit moment is er nog geen vaccin beschikbaar tegen het epstein-barrvirus, hoewel verschillende onderzoeksgroepen daar hard aan werken. Op 5 januari 2022 kondigde Moderna aan dat zij zijn gestart met het testen van een mogelijk mRNA-vaccin in mensen.
‘We weten pas zeker dat het epstein-barrvirus MS veroorzaakt als we zien wat de impact is van het voorkomen van een epstein-barrinfectie op het aantal MS-gevallen’, zegt Clare Walton, onderzoeker bij het Britse goede doel de Multiple Sclerosis Society.
Behandelingen
Volgens Ascherio kunnen nieuwe manieren om het virus direct aan te pakken ook leiden tot betere behandelingen. ‘De aanwezigheid van het virus zorgt voor dat het afweersysteem constant geprikkeld wordt’, zegt hij.
Een klinisch onderzoek in tien MS-patiënten laat zien dat je immuuncellen, zogeheten T-cellen, kunt trainen in het herkennen en aanvallen van het epstein-barrvirus. De ziektesymptomen nemen daardoor duidelijk af. De patiënten voelden zich minder vermoeid en ze hadden minder last van pijnlijke beenspasmes.
Samenspel
Wat nog niet bekend is, is waarom er in dit onderzoek zo weinig geïnfecteerde mensen uiteindelijk MS ontwikkelden. Dat was namelijk minder dan 1 in 10.000 deelnemers. ‘Er moeten een of meerdere extra factoren zijn die MS veroorzaken’, zegt Walton.
Toch blijkt het eerder norm dan uitzondering dat maar een klein deel van de mensen die een virusinfectie oplopen, uiteindelijk heftige complicaties ervaren, zegt Ascherio. Zo ontwikkelt slechts een handjevol mensen die geïnfecteerd zijn met het poliovirus de spierzwakte die uiteindelijk leidt tot een permanente handicap. Dat geldt ook voor het coronavirus: slechts een fractie van de geïnfecteerde mensen belandt in het ziekenhuis. Mogelijk valt dit te wijten aan genetische factoren.
