Amsterdam (NL) – Het vakblad Nature besteedt vandaag maar liefst zestien pagina's aan het onderzoek van twee Amsterdamse onderzoekers. Ze beschrijven in twee artikelen resultaten van hun onderzoek naar receptoren op zenuwcellen.


Neurobioloog dr Guus Smit van de Vrije Universiteit en structuurbioloog dr Titia Sixma van het Nederlands Kanker Instituut ondezochten samen eiwitten die een rol spelen bij de signaaloverdracht tussen zenuwcellen. De neurobiologie zat al lang te wachten op de kennis die Smit en Sixma hebben opgedaan.
Het eerste artikel beschrijft de vondst van een eiwit dat de boodschapperstof acetylcholine bindt. Dit eiwit ontstaat in gliacellen, een type cellen dat rondom zenuwcellen voorkomt. Lang dacht men dat gliacellen alleen maar de zenuwcellen ondersteunen en voeden, maar de afgelopen tien jaar bleek dat gliacellen ook een actieve rol spelen bij de signaaloverdracht.
De afdeling Moleculaire en cellulaire neurobiologie van de VU deed de ontdekking in het overzichtelijke zenuwstelsel van de poelslak. Wanneer een zenuwcel via een synaps de boodschapperstof acetylcholine afgeeft om de volgende zenuwcel te activeren, scheiden de gliacellen ook een stof af. Dat bleek het acetylcholinebindende eiwit (AChBP). Dit vangt acetylcholine weg. Daarmee regelt het of de boodschap van de ene aan de andere zenuwcel overkomt, of verzwakt het dat signaal. Een nog onbeantwoorde vraag is of dit mechanisme in de mens hetzelfde werkt als in de poelslak.
Het gevonden eiwit AChBP leverde vervolgens de kans op om de structuur van grotere receptoren in zenuwcellen te achterhalen. Daar zijn neurobiologen al lange tijd naar op zoek. Het eiwit uit de poelslak heeft dezelfde structuur als dat deel van acetylcholinereceptoren waaraan acetylcholine bindt. Deze receptoren zitten in de membranen van zenuwcellen. Zij vormen ook het doelwit van nicotine, de verslavende stof in tabaksrook. Nu bekend is hoe die receptor er precies uitziet, kan men gerichter zoeken naar stoffen die daar invloed op hebben.
Voor het achterhalen van de structuur werkte Guus Smit samen met Titia Sixma, die in het Nederlands Kanker Instituut ervaring heeft met de structuuropheldering van eiwitten. Met het achterhalen van de structuur van het eiwitje uit de poelslak, waren eindelijk de structuren van de acetylcholine- en de nicotinereceptor duidelijk. Nu kunnen farmaceuten gerichter zoeken naar verbindingen die aan deze receptoren kunnen binden en zo bijvoorbeeld nicotineverslaving of schizofrenie beïnvloeden.

Erick Vermeulen