In Zimbabwe is een fossiel opgegraven van een voorheen onbekende dinosaurussoort, die de naam Mbiresaurus raathi heeft gekregen. Het fossiel is de oudste Afrikaanse dino tot nog toe.
Paleontologen hebben in Noord-Zimbabwe de overblijfselen gevonden van een nieuwe soort plantenetende dinosaurus. Het dinofossiel is onderdeel van een grotere opgraving met meerdere dinoresten uit het late Trias. Samen laten deze vondsten zien hoe het klimaat toentertijd het leefgebied van deze vroege dino’s beperkte.
Het nieuwe, bijna complete fossiel is de oudste dinosaurus die tot nu toe in Afrika is gevonden. Het gaat om een zogeheten sauropodomorf. Dat zijn voorouders van de wat bekendere sauropoden – de grote dinosauriërs met lange nekken die op vier poten liepen.
‘Invasieve exoten bestrijden doet meer kwaad dan goed’
Het is doorgaans geen goed idee om invasieve exoten te bestrijden, stelt Menno Schilthuizen. Daarmee vertraag je het natuurlijke proces.
Deze dinosaurus, Mbiresaurus raathi, was minstens een meter groot, liep op twee poten en woog ongeveer dertig kilo. Verder had hij een kleine kop, een lange nek en gekartelde, bladvormige tanden.
Overstroomde dino
De dino is gevonden in de Zambezi-vallei in 2017, zegt aardwetenschapper Christopher Griffin van de Amerikaanse Yale-universiteit. Griffin vond daar een dijbeen dat uit de grond stak. Toen hij dat uitgroef, ontdekte hij ook een heupbot.
‘Ik bleef graven, meer van het team kwam helpen, en we hebben bijna het hele skelet teruggevonden’, zegt hij. ‘De rotsen waarin het [fossiel] lag, worden gezien als een rivierafzetting. Mogelijk is hij begraven geraakt in een kleine overstroming.’
Op basis van andere fossielen in de afgraving kon het team bepalen dat M. raathi ongeveer 230 miljoen jaar geleden leefde. Dat was in het Laat-Trias. In die tijd lag Zimbabwe veel zuidelijker dan nu, en maakte het deel uit van het supercontinent Pangea.
Klimaatzone
Vanwege de enorme omvang van het continent was de invloed van de zee op het klimaat van Pangea beperkt. Vooral de breedtegraad was bepalend voor de lokale weersomstandigheden. Hoge breedtegraden, zoals die waarop Zimbabwe zich bevond, hadden waarschijnlijk een hoge vochtigheidsgraad en veel vegetatie. Lagere breedtegraden waren heet en dor.
Dat zou het verspreidingsgebied van de vroege dinosauriërs hebben beperkt. De meeste leefden in het gematigde klimaat van het zuiden van Pangea. Dinosauriërs zouden de barre woestijnen in het noorden hebben vermeden.
Als je het oude Pangea weer in elkaar puzzelt, kun je ‘in die tijd een rechte lijn trekken tussen Noord-Argentinië, Zuid-Brazilië en India. Overal langs die lijn zou een zeer vergelijkbaar klimaat heersen. Deze denkbeeldige lijn loopt dwars door Zimbabwe’, zegt Griffin.
Paleontoloog Anusuya Chinsamy-Turan van de Universiteit van Kaapstad in Zuid-Afrika onderstreept dat deze vondst bevestigt dat dino’s binnen deze gunstige klimaatzone bleven. ‘Het feit dat de fauna hier lijkt op andere afzettingen uit dezelfde tijd in Argentinië, Brazilië en India, ondersteunt de hypothese dat de verspreiding [van dinosauriërs] bepaald werd door klimaatbarrières’, zegt zij, doelend op de dorre woestijngebieden.
Overgangsperiode
Griffin en zijn team gebruikten de klimaatlijn om te bepalen waar ze het beste konden graven naar fossielen. Daarnaast baseerden ze zich op het werk van de Zuid-Afrikaanse paleontoloog Michael Raath, die in 1992 fossielen van rhynchosauriërs in Noord-Zimbabwe vond. Rhynchosauriërs zijn uitgestorven reptielen uit de Trias-periode, die geen dino’s waren. Raath vond toentertijd ook een stuk bot waarvan hij dacht dat het toebehoorde aan een vroege dinosaurus. De nieuwe dinosoort is nu naar Raath vernoemd.
Het team dat in 2017 en 2019 het gebied bezocht, vond honderden botten. Die waren vooral van rhynchosauriërs, maar er zaten ook botstukken tussen van dinosauriërs. Onder de vondsten bevonden zich cynodonten, de voorouders van zoogdieren, en aetosauriërs, de voorouders van krokodillen. Ook vond het team stukken van een vleesetende dino, de Herrerasaurus.
Hoewel de Zambezi-vallei al bekendstond als een dinovindplaats, was M. raathi een bijzonder exemplaar: hij is ouder dan alle eerdere vondsten. ‘Dit betekent dat Zimbabwe de overgang laat zien van de tijd van de vroegste dinosauriërs, toen ze nog zeldzaam waren, naar een tijd waarin dinosauriërs talrijk en dominant waren geworden’, zegt Griffin.
