Normaal gesproken zijn we ons niet echt bewust van de buitenwereld terwijl we slapen. Maar door bepaalde geluiden af te spelen, hebben onderzoekers slapende mensen doen glimlachen of fronsen.
Onderzoekers zijn erin geslaagd om met mensen te communiceren terwijl ze sliepen, wat nieuwe mogelijkheden kan bieden voor het bestuderen van slapen en dromen. Tijdens het onderzoek fronsten of glimlachten slapende mensen af en toe kort als reactie op bepaalde woorden. Hun reacties pasten meestal bij het woord. De slapers konden zich niet herinneren wat er gebeurd was toen ze er later naar gevraagd werden.
Dit is de eerste keer dat zulke communicatie is gezien bij mensen die niet tot lucide dromers behoren: een zeldzame groep mensen die hun dromen kan beheersen. ‘Deze reactiemomenten zouden de weg kunnen vrijmaken voor live communicatie met slapers,’ zegt slaaponderzoeker Delphine Oudiette van het Parijse Herseninstituut in Frankrijk, een van de auteurs van een artikel in Nature Neuroscience.
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
Narcolepsie
Het team van Oudiette ontdekte de slaapcommunicatiemethode toen ze manieren ontwikkelden om te communiceren met lucide dromers. In 2021 bleek dat dat mogelijk was. De oorspronkelijke doelgroep van dat onderzoek waren mensen met narcolepsie, een zeldzame aandoening waarbij mensen overdag plotseling in slaap vallen. Deze mensen zijn ook meer vatbaar voor lucide dromen.
Voor hun onderzoek zochten de onderzoekers ook mensen die geen narcolepsie hadden, en nooit lucide hadden gedroomd, om ze te vergelijken met de narcolepsie-groep. Toen bleek dat ook de mensen uit de controlegroep soms glimlachten of fronsten in hun slaap als reactie op de aanwijzingen van de onderzoekers. Wel gebeurde dat minder vaak dan bij de lucide dromers.
Woorden horen
Aan het onderzoek deden 27 mensen met narcolepsie mee, en 21 zonder narcolepsie. Aan allen werd gevraagd om opnames te beluisteren terwijl ze wakker waren. Op die opnames zei iemand echte woorden of vergelijkbare geluiden die geen echte woorden waren. De helft van elke groep kreeg de opdracht om drie keer te glimlachen als ze echte woorden hoorden, en te fronsen als ze non-woorden hoorden. De rest moest het tegenovergestelde doen.
Vervolgens werden ze aangesloten op elektrische sensoren op hun gezicht om spierbewegingen te detecteren, en sensoren op hun hoofdhuid om hersengolven op te nemen via een elektro-encefalogram (EEG). Daaruit is af te lezen of iemand slaapt en zo ja, in welk slaapstadium diegene dan verkeert.
Slapend onderzoek
Vervolgens werd aan de deelnemers gevraagd om overdag een dutje te doen. De opnames werden af en toe afgespeeld terwijl ze in slaap vielen, op een zeer laag volume. In de eerste fase van de slaap, N1 genoemd, die meestal ongeveer 5 minuten duurt, gaf de groep zonder narcolepsie ongeveer 20 procent van de tijd een reactie, juist of niet. In latere stadia van de slaap was het responspercentage ongeveer 5 procent. En in het diepste slaapstadium reageerden ze helemaal niet meer.
Als mensen reageerden, was hun reactie ongeveer 80 procent van de tijd correct. Het algehele responspercentage bij mensen met narcolepsie was hoger en varieerde van 20 tot 65 procent.
Hersengolf-patronen
Het team is nu van plan de EEG-opnames te analyseren om te proberen eventuele hersengolf-patronen aan te wijzen die aangeven wanneer mensen reageren op het horen van geluiden, zegt Oudiette. ‘We kunnen misschien instrumenten ontwikkelen om te detecteren wanneer deze ramen in realtime opengaan, en dan zouden we op dat moment vragen kunnen sturen.’
‘Het is echt leuk om dit te zien bij niet-lucide dromers,’ zegt slaap-onderzoeker Jonathan Cedernaes van de Universiteit van Uppsala in Zweden. ‘Ik denk dat het een middel kan opleveren om te kunnen zien wat er gebeurt tijdens de slaap.’
