Het koraal heeft het zwaar. Naast klimaatverandering lijdt het ook onder de zonnebrandcrème van toeristen. Oxybenzon, een veel gebruikt ingrediënt van zonnebrandcrème, blijkt na een chemische reactie koraal te beschadigen als er zonlicht op valt.
Zonnebrandcrèmes die oxybenzon bevatten lijken de gezondheid van koralen aan te tasten. Daarom zijn ze sinds kort verboden in bijvoorbeeld Hawaï en Aruba. Nieuw onderzoek laat zien hoe het smeersel dat ons beschermt, koraal beschadigt.
Zonnebrandcrème en zonlicht
Oxybenzon is een veelgebruikt ingrediënt voor zonnebrandcrème. Het absorbeert de schadelijke UV-straling van de zon, en voorkomt zo schade aan je huidcellen. Maar als je vervolgens een frisse duik neemt, komt het stofje terecht in de zee. Daarnaast trekt het in je huid en komt het in je urine terecht. Zo kan oxybenzon ook via de riolering in zee belanden.
‘Invasieve exoten bestrijden doet meer kwaad dan goed’
Het is doorgaans geen goed idee om invasieve exoten te bestrijden, stelt Menno Schilthuizen. Daarmee vertraag je het natuurlijke proces.
Het is al lang bekend dat zonnebrandcrème met oxybenzon schadelijk is voor koraal en de larven van koraal. Een Amerikaanse onderzoekgroep heeft nu experimenteel aangetoond dat cellen van zeeanemonen, die verwant zijn aan koralen, stof omzetten in een giftige stof. Dit nieuwe molecuul bleek in combinatie met zonlicht sterfte te veroorzaken onder de zeeanemonen.
Koraal verandert stof in gif
De wetenschappers stelden zeeanemonen in een laboratoriumopstelling bloot aan oxybenzon. Daarna beschenen ze ze met een lamp die het zonlicht en een dag-nachtritme nabootst. Binnen zeventien dagen waren alle zeeanemonen die blootgesteld waren aan het zonnebrandingrediënt en zonlicht, dood. De zeeanemonen die niet in aanraking kwamen met oxybenzon, of waarbij deze stof gecombineerd werd met een zonlichtlamp waar het UV-licht miste, bleven in leven.
Om het verder uit te pluizen beschenen de onderzoekers ook oxybenzon met de zonlichtlamp. Daarbij ontstonden geen moleculen die de zeeanemonen konden beschadigen. Zo rees het vermoeden dat de zeeanemonen oxybenzon zelf omzetten in een stof die in combinatie met UV-licht schade kan aanrichten. Dit bleek inderdaad het geval. In de zeeanemonen troffen ze nieuwe moleculen aan die bestaan uit oxybenzon waar een suikermolecuul aan vastgeplakt zit. Dit nieuwtje stofje produceert onder invloed van zonlicht zogeheten vrije radicalen die koralen kunnen beschadigen.
Alg schiet te hulp
Gelukkig staan de zeeanemonen niet helemaal machteloos tegenover de zonnebrand-vijand. Ze leven, net als koralen, in harmonie samen met algen. Die algen blijken heroïsch het oxybenzon op te nemen zodat het niet in de zeeanemonen terecht komt. Het gunstige effect hiervan bleek uit het onderzoek waarin wetenschappers zeeanemonen met en zonder algen aan oxybenzon en zonlicht blootstelden. De gebleekte zeeanemonen – zonder algen – stierven na een week, ruim tien dagen eerder dan degene met algen.
Beeld: Djordje Vuckovic en Christian Renicke
‘Onze bevinding dat oxybenzon-zonnebrandcrème giftiger is voor deze gebleekte anemonen, zou erop kunnen wijzen dat het ook giftiger is voor gebleekte koralen’, zegt Djordje Vuckovic van de Stanford Universiteit in een podcast van Science. De gevolgen van zonnebrandcrème zullen dus het grootst zullen zijn waar koraal, bijvoorbeeld door opgewarmde of verzuurde oceanen, al algen verloren is.
‘Het is een interessant onderzoek’, zegt Bregje Brinkmann van de Universiteit Leiden. ‘Het is opvallend dat het een indirect effect is, waarbij het metabolisme van het koraal zorgt dat oxybenzon giftig wordt.’
Vuckovic vertelt in de podcast dat hij zelf overgegaan is op zonnebrandcrèmes met zinkoxide of titaniumdioxide in plaats van oxybenzon. Deze stoffen hebben als voordeel dat ze niet je huid in trekken, en dus niet in je lichaam terecht komen. Ze voorkomen dat je verbrandt door zonlicht te reflecteren.
Zonnebrandcrème alternatieven
Helaas lijken titaniumdioxide nanodeeltjes ook niet helemaal zonder gevolgen. Uit een onderzoek in 2014 bleek dat de hoeveelheid titaniumdioxide die op een zomerse dag in het zeewater bij een Mediterraans strand gevonden werd zo hoog is dat het zorgt voor een afname van plankton, vertelt Brinkmann. Dat betekent deze zonnebrandcrèmes ook invloed hebben op het ecosysteem.
In haar eigen onderzoek onderzocht Brinkmann de effecten van titaniumdioxide nanodeeltjes op de eitjes van zebravissen. ‘Het bleek dat de hoeveelheid levende bacteriën, waaronder ziekmakende, op de eitjes toenam’, vertelt ze. Dat komt mogelijk doordat titaniumdioxide-deeltjes in water samenklonteren. Die klontjes zakken naar de bodem, waar de eitjes en in de oceaan ook koralen zitten. Brinkmann: ‘Mogelijk komen die bacteriën op de eitjes terecht doordat ze meeliften op de klontjes titaniumdioxide.’
Wat kun je als koraalminnende zonaanbidder dan nog doen? ‘Je zou kleding aan kunnen trekken als je de zee in gaat’, stelt Brinkmann voor. ‘Een lycra zwemshirt beschermt goed tegen de zon, en dan hoef je veel minder zonnebrandcrème te smeren.’
Beeld: Olivia Barry
Veder is zonnebrandcrème niet de enige bedreiging voor de gezondheid van koraalriffen. Andere factoren, zoals klimaatverandering, verzuring van de oceanen, afval en andere vervuiling en overbevissing spelen een grote rol. Het heeft dus voor het zeeleven meer zin om geen vlees eet en niet met het vliegtuig op vakantie te gaan, dan om een andere fles zonnebrand in je reistas te stoppen.
