Een groep apen ondergaat een onverwachte metamorfose: hun vacht verandert snel van pikzwart naar romig geel.
Haarkleur wordt bij primaten bepaald door het pigment melanine. Dat komt voor in twee varianten: eumelanine, dat verantwoordelijk is voor bruine en zwarte tinten, en feomelanine, dat gele en rode kleuren produceert.
Welk melaninemengsel in de huid en in het haar van een dier voorkomt, is afhankelijk van het DNA. De natuurlijke haarkleur van individuen die tot dezelfde soort behoren, zou daardoor redelijk stabiel moeten zijn. Daarom waren Ismael Galván van het Spaanse onderzoeksinstituut Estación Biológica de Doñana en zijn collega’s zo verbaasd toen ze in Costa Rica verschillende mantelbrulapen (Alouatta palliata) ontdekten met blonde plekken op hun ledematen en staarten. Normaal gesproken hebben deze apen een volledig zwarte vacht.
‘Invasieve exoten bestrijden doet meer kwaad dan goed’
Het is doorgaans geen goed idee om invasieve exoten te bestrijden, stelt Menno Schilthuizen. Daarmee vertraag je het natuurlijke proces.
Pigmentverandering
Om erachter te komen wat er aan de hand was, verzamelden de onderzoekers plukjes zwart haar en blond haar van een mantelbrulaap. Galván ontdekte dat het blonde haar feomelanine bevat in plaats van de eumelanine die de apen gewoonlijk produceren.
‘Voor zover ik weet, is dit het enige bekende voorbeeld van een opvallende kleurverandering in een bepaalde populatie van een wild dier’, zegt Galván.
In 2001 had geen enkele mantelbrulaap in Costa Rica blond haar. In 2013 werd een dozijn mantelbrulapen gesignaleerd met geel haar aan de uiteinden van hun ledematen en staarten. Uit de meest recente waarnemingen blijkt dat er nu minstens 21 individuen zijn met gele kleuring. Bovendien worden de plekken groter, twee van de apen hebben zelfs al een volledig gele vacht, zonder zwart haar.
‘Het werkelijke aantal dieren met abnormale kleuring is waarschijnlijk hoger dan 21’, zegt Galván. ‘Maar hoeveel het er ook zijn, de gele exemplaren maken maar een klein deel uit van de totale populatie.’
Vervuild dieet?
Het is onduidelijk wat de verschuiving in melanine en daardoor de verandering in kleur van de vacht van de apen veroorzaakt. Het is waarschijnlijk geen kwestie van natuurlijke selectie. De gele vacht zou de apen juist opvallender maken voor hun natuurlijke vijanden, waardoor hun kans om te overleven juist afneemt.
Omdat feomelaninen zwavel bevatten en eumelanine niet, vermoeden de onderzoekers dat de apen zwavel hebben binnengekregen uit het milieu. De meeste apen met blond haar zijn aangetroffen nabij plantages waar boeren gebruikmaken van zwavelhoudende pesticiden. Bladeren en fruit van die plantages vormen dus mogelijk de bron, suggereert Galván. ‘Dit is nog wel hypothetisch; het zal door verder onderzoek bevestigd moeten worden’, zegt Galván.
Het onderzoek is gepubliceerd in Mammalian Biology.