Met de expo Voorbij de gletsjer, te bezoeken in het Teylers Museum in Haarlem, brengt kunstenaar Jakob Kudsk Steensen wat verdwenen natuur terug. Met licht, film en geluid laat hij je voelen hoe het is om in een ijsgrot in de Alpen te staan. Een grot die een jaar na zijn bezoek instortte door klimaatverandering.
In deze expo staat een ijsgrot op de Arolla-gletsjer in de Zwitserse Alpen centraal. Waarom maakte u een kunstwerk over specifiek die grot?
‘Als ik kunstwerken maak, werk ik een beetje als een veldbioloog. Ik wist dat ik naar Arolla wilde gaan en ik wist dat ik veranderingen in het milieu wilde documenteren. Toen ik voor het eerst naar het gebied ging, in 2021, wist ik nog niet dat de grot bestond. Het gebeurde gewoon dat ik mensen ontmoette die me erover vertelden. Dus toen gingen we daarheen om 3D-foto’s te maken.
Het was echt een heel emotionele en verbazingwekkende ervaring om bij de ijsgrot te zijn, omdat het zo fysiek is: de schaal, de reis, de ervaring. Het is ontroerend.
En het is vreemd om te bedenken dat plaatsen die we nu nog kunnen bezoeken, binnenkort verdwenen zullen zijn. Na de instorting van de grot ging ik terug, samen met geluidskunstenaar Lugh O’Neill, om het geluid van de omgeving te reconstrueren.’
Normaal staat uw werk in modernekunstgalerijen, nu in het Teylers Museum in Haarlem. Wat doet dit kunstwerk in een wetenschapsmuseum?
‘De curator van het Teylers Museum stuurde me afbeeldingen van een boek van ontdekkingsreiziger J.D. Forbes uit 1843. In het boek stonden tekeningen van precies dezelfde ijsgrot met zeer emotionele en zintuigelijke beschrijvingen. Het museum nodigde me uit om een tentoonstelling te maken waarin ik mijn reis naar de grot vergelijk met die van Forbes.
Wat ik echt interessant vond, was de manier waarop Forbes over zijn wetenschappelijke reis schreef. Zijn beschrijvingen waren heel poëtisch; niet objectief en afstandelijk. Het resoneerde sterk met mijn eigen gevoel bij de grot en hoe het nu voelt om te weten dat die plek is ingestort. De mensen in Arolla behandelden de grot als een juweel. Maar nu is die plek voor altijd weg. Dus ik begon emotioneler na te denken over wat het betekent om plekken als deze wetenschappelijk te documenteren.’
Wat bedoelt u?
‘In de toekomst zullen veel dingen die we nu bestuderen verdwenen zijn. We hebben de wetenschappelijke taal om zaken te beschrijven die dood zijn, maar we hebben niet veel manieren om onszelf af te vragen ‘wat betekent dat voor ons op een emotioneel niveau?’ Daarom denk ik dat het belangrijk is om als kunstenaar deel te nemen aan dit soort veldwerk. Niet alleen om een wetenschappelijk verhaal te maken, maar ook om een meer filosofisch en emotioneel perspectief op de wereld te creëren.’
Hoe kun je dat soort perspectieven delen?
‘Het kunstwerk is een volledige 3D-reconstructie van de grot, en van een boom die in hetzelfde gebied groeide. In de tentoonstelling zie je grote schermen die zijn aangepast aan de architectuur van het gebouw. Omdat het een driedimensionale grot is, kun je een cameraperspectief laten zien dat door de omgeving vliegt. Dus als je door de tentoonstelling loopt, zie je de grot veranderen vanuit een menselijke schaal naar een soort kosmische schaal. Het is een spel met je zintuigen en je perceptie van schaal en ruimte. Mijn werk is heel langzaam. In plaats van technologie heel snel te gebruiken, vertraag ik het om een hypnotiserend effect te creëren. Het is echt een rauwe zintuiglijke ervaring.’
De tijdelijke tentoonstelling Voorbij de gletsjer is te bezoeken tot 3 maart 2024 in het Teylers Museum in Haarlem.