Het boek Geluiden van het leven laat zien dat nieuwe technologieën het mogelijk maken om de natuur als nooit tevoren af te luisteren.

Soms stuit je op een vakgebied waarvan je niet wist dat het bestond, maar dat enorm interessant blijkt te zijn. In Geluiden van het leven vertelt de recent overleden innovatie-expert Karen Bakker je alles over de bioakoestiek: een discipline die het luisteren naar de natuur tot een wetenschap heeft verheven. Onze definitie van geluid is vaak beperkt tot wat we zelf kunnen horen. Bij ‘natuurgeluiden’ denk je dan ook al snel aan zingende vogeltjes of blaffende honden. Bakker legt haar oor echter te luisteren bij alle dieren, en zelfs bij planten, die normaal gesproken nooit gehoord worden.

Opmars

De bioakoestiek maakte het afgelopen decennium een stille opmars door de enorme vooruitgang in technologie. Hoogkwalitatieve micro- en hydrofoons (de onderwatervariant van de microfoon) kosten tegenwoordig nog maar een paar honderd euro en passen in je broekzak. Tel daarbij op dat kunstmatige intelligentie de analyse van geluiden enorm versnelt, en je snapt dat het afluisteren van dieren nog nooit zo eenvoudig is geweest.

Hierdoor kunnen we niet alleen luisteren naar dieren, maar ook áls dieren. Om de relatie tussen geluid en gedrag echt te begrijpen, moet je immers weten hoe een dier naar zijn omgeving luistert. Babyschildpadjes blijken bijvoorbeeld de weg naar de zee te vinden doordat hun gehoor het gevoeligst is voor de frequentie die neerslaande golven op het strand maken.

Achter de ontdekking

Bakker gaat uitgebreid in op de bijzondere verhalen achter zulke ontdekkingen. Hoewel de meeste wetenschappers sowieso al hard werken, lijken biologen soms over uitzonderlijke toewijding te beschikken. Neem de vrouw van het schildpaddenonderzoek, Camila Ferrera. Eerst luisterde ze vier maanden lang schildpadden in gevangenschap af om te bewijzen dat ze konden praten, daarna leefde ze twee jaar in een uithoek van de Amazone om hun taal te ontcijferen.

Dergelijke ontdekkingen blijken maar al te vaak herontdekkingen van eeuwenoude kennis van inheemse stammen. Zelfs communicatie tussen mensen en wilde dieren blijkt in de praktijk al lang te bestaan. Zo gebruiken mensen en vogels in Afrika onderling bepaalde lokroepen om samen op honing te jagen. De vogels speuren, en de mensen roken de bijenkorf uit.

Bakker vertaalt gesprekken van de natuur op meesterlijke wijze en neemt je mee naar een onhoorbare wereld. Ze verstaat de kunst van het luisteren.