Diemen (NL) – Al pakken antibiotica de miltvuurbacterie stevig aan, dan kan nog steeds het toxine van de bacterie ernstige schade aanrichten. Enkele Amerikaanse wetenschappers werken al jaren aan methoden om het toxine uit te schakelen. Ze publiceren deze maand hun plotseling zeer actuele onderzoeksresultaten.


De miltvuurbacterie (Bacillus anthracis) voert op een geniepige wijze een aanval uit op levende cellen. Daartoe produceert de bacterie drie eiwitten die gezamenlijk lichaamscellen aantasten. Als de bacterie niet snel na infectie wordt uitgeschakeld met een antibioticum, kan hij zich vermenigvuldigen en de eiwitten uitscheiden in het lichaam.
Van de drie eiwitten die samen het bacteriële toxine vormen, maakt er een kanaaltje in het celmembraan. Dat eiwit,protective antigen genoemd, hecht zich aan een receptormolecuul op de celwand. Vervolgens vormt het de opening waardoor de andere eiwitten in de cel kunnen doordringen. John Collier van de Harvard Medical School ontwikkelde een antitoxine dat aangrijpt op het nieuwgevormde antraxkanaal. Bij ratten beschermde dit middel tegen een tienvoudige dodelijke dosis van het antraxtoxine, zo meldt hij in Nature Biotechnology. Dit antitoxine bestaat uit eiwitten die aan de porie hechten en zo de deur dichtdoen.


Al in 1997 publiceerde John Collier de structuur van de antraxreceptor.

Ook in Nature heeft Collier met collega’s een onderzoek gepubliceerd. Daarin staat hoe de onderzoekers korte, vrij in oplossing voorkomend kopieën maken van het deel van het receptormolecuul waaraan het protective antigen bindt. In de reageerbuis voorkwamen de kopietjes dat het toxine aan het receptormolecuul hechtte.
Een onderzoeksteam onderleiding van Robert Liddington in La Jolla, California, probeert een van de bacterie-eiwitten die in de cel doordringen aan te pakken. Allereerst bestudeerde Liddington de driedimensionale vorm van dat eiwit, dat lethal factor wordt genoemd. Dat eiwit bindt in een gezonde cel aan een centrale eiwitschakelaar die de interne communicatie in de cel regelt, en velt zo het doodvonnis van die cel. Liddington ontdekte dat een lange groef op de lethale factor die binding uitvoert. Die groef vormt het vertrekpunt voor het ontwerpen van medicijnen die het toxine-eiwit uitschakelen.

Erick Vermeulen