Bijen in een Spaans natuurgebied wegen nu minder dan een paar decennia geleden. Door stijgende temperaturen verdwijnen mogelijk de voedselbronnen van de bijen, waardoor ze minder groeien.
Een langlopend onderzoek naar wilde bijen in Spanje toont aan dat bijen in de laatste dertig jaar steeds minder zijn gaan wegen. Hoogstwaarschijnlijk is de opwarming van de aarde hier de oorzaak van.
Sinds 1990 vingen ecoloog Carlos Herrera van het Spaanse Nationale wetenschapsinstituut en zijn collega’s ruim 1700 individuele bijen, onderverdeeld in 137 soorten, in het Sierras de Cazorla, Segura y Las Villas-natuurpark. Dat is het grootste beschermde natuurgebied van Spanje.
‘Invasieve exoten bestrijden doet meer kwaad dan goed’
Het is doorgaans geen goed idee om invasieve exoten te bestrijden, stelt Menno Schilthuizen. Daarmee vertraag je het natuurlijke proces.
Klimaatcrisis
Door de gevangen bijen te wegen in het lab is het team erachter gekomen dat de bijen elk jaar zo’n 0,7 procent minder lichaamsgewicht hebben sinds het begin van de studie. Grotere bijensoorten verloren meer gewicht. Zij vielen per jaar zo’n 0,9 procent af. Een bijensoort die 120 milligram woog in 1990, weegt nu bijvoorbeeld nog maar 90 milligram, zegt Herrera.
Het leefgebied van de bijen ligt ver weg van stedelijke en landbouwgebieden en heeft ook niet te lijden gehad onder pesticides, bosbranden of invasieve exoten. Gegevens van een lokaal weerstation laten echter wel zien dat sinds het begin van deze eeuw de gemiddelde maximale dagtemperatuur over het jaar genomen in het gebied is gestegen met 1,4 graden Celsius.
Deze temperatuurstijging kan de oorzaak zijn van het krimpen van de bijen, zegt Herrera. Eerdere studies lieten zien dat koudbloedige dieren zoals bijen en vissen sneller volwassen worden bij warme temperaturen, waardoor ze minder groeitijd hebben en kleiner blijven. Dit fenomeen wordt de Bergmann-regel genoemd.
Honger
De bijen hebben mogelijk ook last van een gebrek aan voedsel, zegt ecoloog Katja Hoogendoorn van de Universiteit van Adelaide in Australië. Dat komt doordat bijen pollen en nectar van bloemen eten. Bloemen die hittestress ervaren, produceren hier mogelijk minder van, zegt ze.
‘Tijdens de hittegolven in Australië in 2018 en 2019 hadden we veel klagende imkers. Zij konden geen honing meer produceren omdat de eucalyptusbomen helemaal geen nectar meer produceerden of überhaupt niet tot bloei kwamen’, zegt ze.
Bevruchting
Andere studies hebben ook gemeten dat bijen kleiner worden in landen zoals in de Verenigde Staten en in Nederland. De krimp van bijen is zorgwekkend omdat het mogelijk ook een negatieve invloed heeft op de hoeveelheid pollen die een bij kan dragen, zegt Herrera. Dit kan er dan weer voor zorgen dat bijenpopulaties krimpen, waardoor bijen minder planten kunnen bevruchten, zegt hij.
Zijn team bestudeert op dit moment hoe succesvol de bijen zijn in het bevruchten van planten in het Sierras de Cazorla, Segura y Las Villas-natuurgebied, om te kijken of de bijen inderdaad minder planten bevruchten.
Kantelpunt
De onderzoekers kijken ook naar de bijenpopulaties in de regio tijdens hun bevruchtingsonderzoek. Zo zijn ze erachter gekomen dat sommige bijensoorten steeds moeilijker te vinden zijn.
Met de huidige krimpsnelheid zijn de bijen op weg naar een kantelpunt. Voorbij dat kantelpunt is het probleem niet meer dat de bijen krimpen, maar dat de hele populatie instort, aldus Herrera. ‘De eerste gegevens over de bijenpopulaties in het gebied wekken de suggestie op dat we op de rand van de afgrond staan, en dat sommige soorten daar zelfs al voorbij zijn.’
