Zowat elke bekende afschildering van vleesetende dinosauriërs klopt niet. Uit nieuw onderzoek blijkt dat hun tanden waarschijnlijk meestal aan het oog onttrokken waren in plaats van ontbloot.
De tanden van de Tyrannosaurus rex en andere roofzuchtige dinosauriërs zouden verborgen zijn geweest achter geschubde lippen. Die konden ze zelfs niet terugtrekken om hun indrukwekkende tanden te ontbloten, in tegenstelling tot wat film- en tv-beelden suggereren. Dat is de conclusie van een team dat de tanden heeft bestudeerd van levende reptielen zoals alligators, maar ook die van tweevoetige roofdinosauriërs, waaronder Velociraptor, Spinosaurus, tyrannosaurussen en Giganotosaurus. ‘We moeten het populaire idee van hoe dinosauriërs eruitzagen bijstellen’, zegt paleontoloog Mark Witton van de Universiteit van Portsmouth in het Verenigd Koninkrijk.
Slijtage
Witton en zijn collega’s baseerden dit idee op de slijtage van de tanden. Tanden die altijd blootliggen zouden sneller moeten slijten dan tanden die in de mond blijven. Dit heeft niet alleen te maken met fysieke bescherming. Als het tandglazuur niet voortdurend nat wordt gehouden door speeksel, droogt het uit en wordt het brozer, aldus Witton.
‘Invasieve exoten bestrijden doet meer kwaad dan goed’
Het is doorgaans geen goed idee om invasieve exoten te bestrijden, stelt Menno Schilthuizen. Daarmee vertraag je het natuurlijke proces.
Toen het team de blootgelegde tanden van moderne alligators onderzocht, bleek dat er sprake was van aanzienlijke slijtage, waarbij veel glazuur was weggesleten. ‘Het was alsof iemand er schuurpapier overheen had gehaald’, zegt Witton.
Daarentegen zag het team dat fossiele tanden van tweevoetige roofdinosauriërs, ofwel therapoda, in zeer goede staat waren, ook al vervingen deze dinosauriërs hun tanden niet zo vaak als krokodilachtigen. ‘Dat zou gewoon niet zo zijn als de tanden buiten de mond zouden staan zoals bij een krokodil’, aldus Witton.
Omhulde tanden
De onderzoekers wijzen er ook op dat veel levende roofhagedissen verborgen tanden hebben. Zo heeft de Papoeaanse varaan (Varanus salvadorii) in verhouding tot zijn schedelomvang grotere tanden dan de T. rex. Toch zijn alleen de topjes van deze tanden te zien wanneer hij zijn bek opendoet. Dit komt niet alleen doordat zijn lippen zijn tanden bedekken, maar ook doordat de tanden omhuld worden door zacht tandvlees dat teruggeduwd wordt door wat hij bijt. ‘Daardoor bijten ze soms in hun eigen tandvlees’, zegt Witton.
‘Ik vermoed dat ze gelijk hebben, en dat tyrannosaurussen inderdaad meer zacht weefsel hadden dat hun tanden bedekte dan krokodillen. Maar ik ben er nog niet over uit of hun tanden net zo bedekt waren als varanen’, zegt paleontoloog Steve Brusatte van de Universiteit van Edinburgh in het Verenigd Koninkrijk.
Er is de laatste jaren veel discussie geweest over tyrannosauruslippen, zegt Brusatte, maar het is niet duidelijk of de T. rex meer leek op een krokodil of een hagedis. ‘Er is geen goed, hedendaags equivalent van een superroofdier met het formaat van een bus en een kop ter grootte van een badkuip die de botten van zijn prooi verpletterde.’
Jurassic Park-tijdperk
Witton betwijfelt of het onderzoek Hollywood zal overhalen de visualisaties van dinosaurussen te veranderen. Hij wijst erop dat filmmakers terughoudend zijn geweest om veren toe te voegen aan dinosaurussen op het scherm, ook al is het bewijs dat vele veren hadden onmiskenbaar. Tot nu toe zijn er echter geen T. rex-fossielen met veren gevonden.
‘We lopen tientallen jaren achter op het gebied van het afbeelden van dinosaurussen in de bioscoop. We zitten nog steeds in het tijdperk van Jurassic Park’, zegt Witton. ‘Het wordt nu een beetje hopeloos, omdat ze totaal niet weergeven hoe deze dieren er volgens ons uitzagen.’
