Minneapolis, Indiana (VS) – De Belgische onderzoekster Catherine Verfaillie isoleerde volwassen stamcellen die kunnen uitgroeien tot eender welk celtype. Tot nu toe leek die eigenschap alleen weggelegd voor embryonale stamcellen.


Afgelopen week pakte het vakblad Nature op zijn website uit met het nieuws dat de ultieme volwassen stamcel werd geïsoleerd. Die spectaculaire ontdekking behoort toe aan de Belgische onderzoekster Catherine Verfaillie. Verfaillie studeerde in Leuven en werkt al enige jaren in de VS als directeur van het 'Stem Cell Institute' aan de universiteit van Minnesota in Minneapolis. De onderzoekster isoleerde de stamcellen uit het beenmerg van volwassen ratten en muizen.
Stamcellen hebben de eigenschap dat ze zich nog niet volledig hebben ontwikkeld. Als een cel eenmaal is uitgegroeid tot bijvoorbeeld een huidcel, dan is er voor die cel geen weg meer terug: het blijft een huidcel en alle nakomelingen zullen ook huidcellen zijn. Dat geldt voor de meeste van onze lichaamscellen. Toch zijn er in elk weefsel nog cellen aanwezig die zich niet volledig hebben gespecialiseerd. Deze stamcellen zijn voorlopercellen waaruit nog diverse celtypen kunnen ontstaan. Tot nu toe namen celbiologen aan dat alleen stamcellen uit zeer jonge embryo's, de zogenaamde ES-cellen, zich nog kunnen ontwikkelen tot alle mogelijke celtypen. De stamcellen in meer ontwikkelde weefsels zouden veel beperkter zijn in hun mogelijkheden. Nu weerlegt Verfaillie met haar baanbrekende onderzoek deze hypothese.

Verfaillie en haar team isoleerden de merkwaardige stamcellen uit een groep van cellen in het beenmerg. Normaal kunnen die uitgroeien tot botweefsel. Om de mogelijkheden van de nieuw gevonden stamcellen te illustreren, injecteerde Verfaillie de beenmergcellen in een vroegstadig embryo van een muis. Een dergelijk pre-embryo bestaat uit slechts honderd tot tweehonderd cellen, en lijkt op een klein balletje dat nog veel kleiner is dan een speldenkop.


Catherine Verfaillie




De embryo's met daarin de
volwassen stamcellen werden ingeplant in draagmoeders. Bij de geboorte van de muisjes waren cellen afkomstig van de beenmergstamcellen terug te vinden in nagenoeg alle weefsels. Meer nog, ze hadden zich perfect geïntegreerd en namen actief deel aan het functioneren van het weefsel of het orgaan waarin ze waren terechtgekomen. Het is de eerste keer dat een volwassen stamcel deze brede waaier aan ontwikkelingsmogelijkheden vertoont, en het zet heel wat hypothesen over de celontwikkeling op zijn kop.

Meteen wordt er ook heftig gespeculeerd over de toepassingen van deze stamcellen in allerhande cel- en regeneratietherapieën. Toch houdt Verfaillie nog een slag om de arm. “We hebben al gelijkaardige cellen geïsoleerd uit beenmerg van mensen,” zegt de onderzoekster. “Op het eerste zicht lijken ze dezelfde eigenschappen te hebben als de stamcellen waarmee we experimenteerden bij ratten en muizen. Het is echter nog veel te vroeg om deze cellen zomaar blind in te zetten om te trachten patiënten te genezen.”

Peter Raeymaekers