Uit genetische analyse van het haar van Ludwig van Beethoven blijkt dat de componist een hoog risico liep op een leverziekte, wat mogelijk heeft bijgedragen aan zijn dood. Het onderzoek liet ook zien dat hij toch geen loodvergiftiging had, maar vond geen verklaring voor het verlies van zijn gehoor.
Biologisch antropoloog Tristan Begg van de Universiteit van Cambridge en zijn collega’s hebben het DNA van acht haarlokken van Beethoven geanalyseerd in een poging de gezondheidsproblemen van de componist te verklaren.
Beethoven, geboren in 1770, begon zijn gehoor te verliezen toen hij midden twintig was en steeds bekender werd. Hij was bijna volledig doof toen hij in de veertig was en hij had zijn hele leven ernstige maag- en darmproblemen. In 1827 stierf hij op 56-jarige leeftijd. Uit een autopsie bleek toen dat hij ernstige leverschade had.
‘Depressie zit niet alleen in het hoofd, maar in het hele lichaam’
Psychiatrisch epidemioloog Brenda Penninx onderzoekt het verband tussen mentale en lichamelijke gezondheid.
Vijf haarlokken
De eerste taak van de onderzoekers was om te bevestigen dat het haar echt van Beethoven was. Volgens Begg waren haarlokken een typisch aandenken in het Victoriaanse tijdperk en zijn er wereldwijd tientallen plukken haar waarvan wordt beweerd dat ze van Beethoven zijn.
Ze onderzochten daarom de bijbehorende documenten van elke pluk haar en gebruikten DNA-analyse om de leeftijd van de monsters te bepalen. ‘Bij DNA-monsters uit de laatste paar eeuwen zie je meestal een opeenstapeling van schadepatronen’, zegt Begg. ‘Je wilt dat deze patronen consistent zijn met de gedocumenteerde leeftijd van de monsters.’
Vervolgens vergeleken ze het DNA van de acht plukken. De combinatie van deze methoden leidde tot de conclusie dat vijf ervan van Beethoven waren. ‘Ik denk dat we met grote zekerheid kunnen zeggen dat we deze vijf haarlokken goed hebben geïdentificeerd’, zegt Begg.
Hoog risico op leverziekte
Door het DNA te bestuderen, ontdekten de onderzoekers dat de componist een hoog genetisch risico had op een leverziekte. Volgens Begg zou dit verhoogde risico voor de meeste mensen relatief onschuldig zijn. Beethoven consumeerde naar verluidt echter veel alcohol, wat de kans dat hij de aandoening ontwikkelde zou hebben vergroot. Volgens Begg suggereren het autopsierapport en deze bevinding dat levercirrose, veroorzaakt door een leverziekte, tot Beethovens dood zou kunnen hebben geleid.
In de best bewaarde haarlok, waarschijnlijk daterend uit het einde van zijn leven, vond het team bewijzen dat Beethoven een hepatitis B-infectie had. Dit virus kan ook leverschade veroorzaken.
De onderzoekers vonden geen genetische factor die een verklaring zou kunnen geven voor de maag- en darmproblemen of de doofheid van de componist. Begg is niet verbaasd wat dat laatste betreft. ‘Late vormen van gehoorverlies worden zelden veroorzaakt door één enkel gen’, zegt hij.
Vrouwelijk DNA
‘Dit soort genetisch onderzoek van een beroemd persoon is fascinerend’, zegt forensisch archeoloog Layla Renshaw van de Kingston Universiteit in het Verenigd Koninkrijk. ‘Het bevredigt een soortgelijke nieuwsgierigheid als het lezen van hun brieven of dagboeken.’
Eerdere pogingen om Beethovens DNA te sequencen uit haarmonsters suggereerden dat hij loodvergiftiging had. Deze studie onthult echter dat het eerdere werk was gedaan op haar van een vrouw. ‘Gezien deze achtergrond zijn er ethisch gezien goede argumenten om genetische analyse te gebruiken om eerdere misvattingen of speculaties te ontkrachten’, aldus Renshaw.
