Een verwant van de ‘moordschimmel’ chytride, die hele kikkerpopulaties heeft uitgemoord, blijkt onopgemerkt bij salamanders huis te houden. De schimmel, die door de huid heen eet, heeft praktisch alle vuursalamanders in Nederland weggevaagd.
De afgelopen jaren zijn vuursalamanders in Nederland het slachtoffer van een mysterieuze massale sterfte. Tegenwoordig is de populatie nog maar 4 peocent van de grootte in 2010.
Om de oorzaak van de sterfte te ontdekken, hebben An Martel en haar collega’s van de Universiteit Gent de dode salamanders getest op de chyrtide-schimmel Batrachochytrium dendrobatidi (Bd). De schimmel is verantwoordelijk voor de wereldwijde massale sterfte van kikkers, padden en salamanders sinds de jaren ’80, en is verspreid onder 520 van de 1252 kikker- en paddensoorten.
‘Invasieve exoten bestrijden doet meer kwaad dan goed’
Het is doorgaans geen goed idee om invasieve exoten te bestrijden, stelt Menno Schilthuizen. Daarmee vertraag je het natuurlijke proces.
Het team heeft geen bewijs gevonden dat de vuursalamander besmet waren met Bd, maar heeft wel een nieuwe schimmel ontdekt. Batrachochytrium salamandrivorans (Bs), blijkt zich specifiek op salamanders te richten. De amfibieën gaan dood doordat de schimmel zich door de huid heen eet, waardoor de dieren worden blootgesteld aan dodelijke bacteriële infecties. ‘Het veroorzaakt zweren en gaten in de huid. Binnen slechts twaalf dagen is het dier dood,’ aldus Martel.
Salamandermoordenaar
Andere amfibieën hebben geluk: Bs blijkt geen kikkers en padden te doden. Alle vroedmeesterpadden die door Martels team zijn blootgesteld aan de schimmel bleven ongedeerd. Maar omdat routinetesten voor Bd-infecties geen Bs oppikken, is de schimmel al wijd verspreid zonder dat iemand het door had.
“Bs verschilt genetisch gezien meer dan 4 procent van Bd, wat betekent dat de test voor Bd het niet kan detecteren”, aldus Martel.
Het team van Martel heeft nu een DNA-test ontwikkeld die Bs in monsters van amifibieeënhuid detecteert. De groep hoopt dat andere onderzoekers de test ook willen uitproberen op amfibieën – inclusief amfibieën die negatief zijn getest op Bd – om erachter te komen of de schimmel verantwoordelijk is voor salamandersterfte elders.
Mysterieuze afname
Martels team is al begonnen met het testen van huidmonsters uit heel Europa, inclusief delen van Zwitserland en Spanje waar het aantal salamanders op mysterieuze wijze afneemt.
Martels eerste experimenten suggereren dat de schimmel zich via onderling contact verspreidt. Momenteel probeert ze vast te stellen of het al dan niet verspreid wordt via luchtsporen, zoals bij Bd, of via andere dragers zoals rivierkreeften en ganzen, die Bd-sporen via hun voeten overbrengen.
‘Alhoewel de schimmel al aan het verspreiden is, is het essentieel dat het wordt gestopt,’ vindt Matthew Fisher van het Imperial College Londen, medeauteur van de studie. ‘Bd is de ergste infectieziekte in het dierenrijk, wat betreft de gemakkelijke verspreiding en de fatale infecties die het veroorzaakt,’ zegt hij. Onderzoekers moeten snel zijn om te voorkomen dat ervoor Bs dezelfde consequenties heeft. Fisher: ‘We waren verblind door Bd en dit had een vernietigend effect. We willen niet weer betrapt worden op onoplettendheid.’