Vrouwelijke libellen gebruiken een extreme tactiek om mannelijke aanbidders af te schudden: ze vallen uit de lucht en houden zich dood tot de kust weer veilig is.
Rassim Khelifa van de universiteit van Zürich in Zwitserland zag dit gedrag voor het eerst in de venglazenmaker (Aeshna juncea), een soort libel. In de Zwitserse Alpen verzamelde hij de larven van libellen, toen hij getuige was van een libel die nagejaagd werd door een mannelijke soortgenoot. De libel stortte plotseling ter aarde en bleef roerloos op haar rug liggen. Het mannetje haakte al snel af. Zodra de kust veilig was, draaide de libel zich om en vloog weg.
‘Ik was verrast,’ zegt Khelifa, die dit gedrag nog niet eerder had gezien in de tien jaar dat hij libellen bestudeert. Venglazenmakersvrouwtjes zijn bijzonder kwetsbaar na bevruchting, aangezien de mannelijke partners ze niet beschermen, iets wat bij andere libelsoorten wel gebeurt. Een tweede copulatie kan schadelijk zijn voor het geslachtsorgaan van de vrouwelijke libel.
‘Invasieve exoten bestrijden doet meer kwaad dan goed’
Het is doorgaans geen goed idee om invasieve exoten te bestrijden, stelt Menno Schilthuizen. Daarmee vertraag je het natuurlijke proces.
Khelifa zag ook dat vrouwelijke libellen zich vaak terugtrekken in dichte begroeiing rond vijvers, waarschijnlijk om zich te verstoppen.
Gevaarlijke duik
Khelifa hield 31 vrouwelijke libellen in de gaten. Hiervan lieten 27 zich uit de lucht vallen en hielden zich dood, en bij 21 werkte deze tactiek.
Neerstorten met een behoorlijke snelheid is risicovol. Volgens Adolfo Cordero-Rivera van de universiteit van Vigo in Spanje gebruiken ze deze strategie alleen in gebieden waar veel libellen leven. ‘Mogelijk vertonen de vrouwtjes dit gedrag alleen wanneer ze in sterke mate lastiggevallen worden’, zegt hij.
Slechts weinig dieren veinzen de dood om geïnteresseerde soortgenoten te misleiden. Dit gedrag is ook beschreven bij twee soorten roofvliegen en een soort bidsprinkhaan. Bij een spinnensoort gebruiken de mannen deze truc juist om hun kansen te verhogen.
Extreme maatregelen
De dood veinzen om roofdieren op afstand te houden is gebruikelijker en ook dit gedrag is waargenomen bij libellen. ‘Het is mogelijk dat de dames het gebruik van deze truc uitgebreid hebben om van de opdringerige mannen af te komen’, zegt Khelifa.
Khelifa wil graag weten of dit gedrag uniek is voor soorten waarbij het vrouwtje alleen en onbewaakt de eieren legt of dat dit vaker voorkomt. Extreme maatregelen om seksueel conflict te voorkomen is niet uniek voor de venglazenmaker. Juffers, bijvoorbeeld, eten hun mannelijke partner op na de daad.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: