Een groot onderzoek in Indonesië heeft laten zien dat dengue effectief te bestrijden is door de muggen die het virus verspreiden op te zadelen met een bacterie.
Soms moet je vuur met vuur bestrijden – en soms ziekteverwekkers met ziekteverwekkers. Zo is de bacterie Wolbachia pipientis een heel geschikt wapen tegen het virus dat dengue of knokkelkoorts veroorzaakt. Dat blijkt uit de meest uitgebreide studie over dit onderwerp tot nu toe, geleid door infectieziekte-expert Cameron Simmons van de Australische Monash-universiteit.
Geluk bij een ongeluk
Het denguevirus wordt verspreid door muggen van de soort Aedes aegypti, die in (sub)tropische gebieden 50 tot 100 miljoen mensen per jaar besmetten. In de meeste gevallen leidt dat tot griepachtige verschijnselen. Een klein deel van de patiënten krijgt echter te maken met symptomen als organen die niet meer werken, bloedingen en shock. Zo’n 25.000 mensen overlijden zelfs jaarlijks aan de ziekte.
Simon van Gaal: ‘Te veel stress voor een topprestatie is niet goed, te weinig opwinding ook niet’
Wetenschappers van de Universiteit van Amsterdam hebben in kaart gebracht wat de optimale stand van het brein is om zo goed m ...
Eén manier om dit virus een halt toe te roepen, is door muggen te infecteren met Wolbachia pipientis. Deze bacterie zorgt er namelijk voor dat het virus zich minder snel kan reproduceren.
Bovendien geven de geïnfecteerde muggen hun bacteriële bewoners door aan hun nageslacht. Daardoor is na verloop van tijd een hele muggenpopulatie ermee opgezadeld.
De vondst dat de bacterie de reproductie van de virussen vertraagt, was trouwens een geluk bij een ongeluk, weet muggendeskundige Bart Knols. ‘In het lab was gebleken dat Wolbachia pipientis ervoor zorgde dat de muggen korter leefden. Op die manier zou de bacterie de verspreiding van dengue tegen moeten gaan. Maar onder natuurlijke omstandigheden bleek dat niet goed te werken. Dat de bacterie wel de ontwikkeling van het virus ín de mug bleek te verhinderen, was mazzel.’
Minder patiënten in het ziekenhuis
Eerder is er al op verschillende plekken geëxperimenteerd met deze bacteriën, met veelbelovende resultaten. Maar nu is er in de Indonesische stad Yogyakarta een veel robuustere studie gedaan, waarbij sommige delen van een gebied geïnfecteerde muggen kregen en andere niet. En ook daaruit blijkt: ja, op deze manier kun je de verspreiding van dengue tegengaan.
Voor het onderzoek werd een aaneengesloten deel van de stad met ruim 300.000 inwoners opgedeeld in 24 gebieden van grofweg 1 vierkante kilometer. In de helft van die gebieden, willekeurig bepaald, werden met Wolbachia pipientis geïnfecteerde muggeneitjes geplaatst, in de andere helft niet. (Lokale gemeenschappen waren hierover geïnformeerd en hadden het onderzoek hun zegen gegeven. Ze wisten daarbij niet of hun gebied wel of geen geïnfecteerde muggeneitjes zou krijgen.)
In de ruim twee jaar daarna werden patiënten met koorts die zich bij lokale ziekenhuizen meldden getest op het denguevirus. Daaruit bleek dat van de patiënten die woonden in de gebieden met besmette muggen 2,3 procent dengue had. Van de koortspatiënten uit de overige gebieden bleek 9,4 procent het virus bij zich te dragen.
Al met al, concluderen de onderzoekers, verkleint het introduceren van met Wolbachia pipientis besmette muggen de verspreiding van dengue met 77,1 procent. Bovendien belandde van de patiënten met koorts uit de gebieden met besmette muggen 86 procent minder in het ziekenhuis.
Ook voor andere virussen?
‘Dit is een gedegen onderzoek waar ik volledig vertrouwen in heb’, zegt Knols over de studie, waar hij zelf niet bij betrokken was. ‘Hier zijn jaren aan labwerk aan vooraf gegaan, en tests in onder meer Australië en Vietnam.’
Bovendien hoeft het mogelijk niet bij dengue te blijven. ‘Uit labstudies blijkt dat Wolbachia pipientis ook de verspreiding van zika, chikungunya, gele koorts en Mayarovirussen kan verminderen’, schrijven de onderzoekers. Nu maar afwachten of ook die resultaten in de echte wereld overeind blijven.
En hoe staat het met de vaccins?
Een ander mogelijk wapen tegen dengue is een vaccin. Dat is er ook al een tijdje, DengVaxia genaamd. Dat bleek echter de kans op ernstige dengue licht te verhogen bij mensen die de ziekte nooit eerder hadden gehad. Dit leidde in de Filippijnen tot de dood van een aantal kinderen, waarna het vaccin daar verboden werd. In andere gebieden wordt het vaccin alleen aangeraden aan mensen die al eerder dengue gehad hebben.
Ondertussen is de hoop gevestigd op een ander vaccin, TAK-003, waar New Scientist in 2019 over schreef. Dat lijkt 62 procent van de ziektegevallen te voorkomen en 83 procent van de ziekenhuisopnames, zo meldde Takeda, het bedrijf achter het vaccin, afgelopen maand na een onderzoek waarbij 20.000 kinderen en jongvolwassen waren ingeënt.