Tienduizenden jaren geleden vertrok de mens uit Afrika. Genetisch onderzoek heeft aangetoond dat iedere niet-Afrikaan die vandaag de dag op aarde rondloopt, afkomstig is van de pioniers die in één enkele grote golf het continent verlieten.

De oermens trok vanuit Afrika en via het Midden-Oosten de rest van de wereld in. Beeld: CNN/Tracing mankind's ancestors
De oermens trok vanuit Afrika en via het Midden-Oosten de rest van de wereld in. Beeld: CNN/Tracing mankind’s ancestors

De moderne mens ontstond in Afrika. Waarnaar en wanneer onze voorouders precies vertrokken, is altijd voer voor discussie geweest. Verlieten ze het continent als één grote groep, tussen 40.000 en 80.000 jaar geleden; of gingen zij in meerdere kleine groepen, al tienduizenden jaren eerder? Een gecombineerde studie van drie onderzoeksteams suggereert dat beide opties kloppen, maar dat de mensen die al eerder het continent verlieten merendeels zijn uitgestorven.

Een duik in het geheim achter vitaal ouder worden: ‘Je kunt veroudering afremmen’
LEES OOK

Een duik in het geheim achter vitaal ouder worden: ‘Je kunt veroudering afremmen’

Hoe kan het dat de ene mens kiplekker 90 jaar wordt, terwijl de andere struikelend van ziekte naar kwaal veel jonger overlijdt? Nemo-tentoonstelling L ...

‘We weten nog steeds weinig over de exacte timing, plaats en details van deze migratie, of hoe de verschillende populaties zich in Afrika ontwikkelden,’ zegt Joshua Akey van de universiteit van Washington. ‘Maar de ontdekking van een enkele uittocht is een grote vooruitgang. Deze kennis werpt nieuw licht op de vroegste dagen van de globale verspreiding van de mens.’

Succesvolle ontdekkingsreizigers

‘Door archeologische vondsten weten we dat mensen al meer dan 100.000 jaar geleden buiten Afrika leefden,’ zegt Akey. ‘Maar veel van deze groepen zijn uitgestorven. De migranten die wel overleefden droegen hun DNA over aan nakomelingen.’ De onderzoekers wilden de tocht van deze succesvolle ontdekkingsreizigers in kaart brengen, dus spitsten zij zich op het genetische bewijs dat in de cellen van de moderne mens verborgen ligt.

De onderzoekers ontwikkelden een compleet beeld van onze afkomst door het DNA van mensen uit veel verschillende populaties te bestuderen. De drie onderzoeksteams namen deze uitdaging gezamenlijk aan. Zij analyseerden het genoom van 787 mensen van meer dan 270 populaties verspreid over de aardbol.

George-van-Hal.jpg
New Scientist-redacteur George van Hal lichtte dit nieuws toe op FunX Radio. Beluister hier het fragment

‘Genetische gelijkenissen tussen verschillende populaties maken duidelijk dat er een gezamenlijk vertrek uit Afrika heeft plaatsgevonden,’ zegt David Reich van Harvard University. Hij testte daarnaast met zijn team de hypothese dat er tussen 50.000 en 80.000 jaar geleden een mutatie plaatsvond. In die periode ontwikkelde menselijke cultuur en technologie zich sterk. Dit manifesteerde zich in de vooruitgang van kunst, begravingsrituelen en het gebruik van gereedschappen.

Maar het team slaagde er niet in om die genetische aanwijzing te vinden. ‘Dit is een indicatie dat vooruitgang vooral is voortgedreven door factoren als omgeving een levensstijl,’ zegt Reich. ‘Deze genetische studie verwerpt genetica een beetje als drijvende kracht achter de migratie.’

Klimaatfactor

Omgevingsfactoren als temperatuur en plantengroei kan de menselijke migratie hebben aangemoedigd. Geografische barrières als bergen en woestijnen hebben populaties mogelijk apart gehouden. Dit heeft genetische verschillen over de hele wereld veroorzaakt, aldus Luca Pagani van de universiteit van Tartu in Estland. Zijn onderzoek maakte deel uit van het gezamenlijke project.

Pagani concludeerde dat de meeste moderne niet-Afrikanen afkomstig zijn van voorouders die in een enkele golf het continent hebben verlaten. ‘Een klein deel (2%) van het DNA van mensen uit Papoea-Nieuw-Guinea komt echter uit een eerdere Afrika-exodus,’ zegt Pagani. ‘Er zijn dus waarschijnlijk een paar vroege pioniers zijn geweest die wel overleefden. Zij moeten uiteindelijk zijn gemengd met mensen uit de latere grote migratiegolf.’

Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.

Lees verder: