Tokyo (J) – Met het oog op genitale ongelukken hebben mannelijke oorwurmen een extra penis.


Mannelijke oorwurmen zijn opmerkelijk goed uitgerust voor de voortplanting. Net als sommige spinnen en kreeftachtigen hebben deze Don Juans maar liefst twee penissen. Dat is niet gebruikelijk in de insectenwereld. Aanvankelijk dacht men dat dit tweede geslachtsdeel geen functie vervult, omdat het naar achteren wijst. Daarnaast hebben vrouwtjesoorwurmen maar één geslachtsopening.
Geïntrigeerd door dit verschijnsel onderzochten wetenschappers van de Tokyo Metropolitan University de oorwurmsoort Euborellia plebeja. Mannetjes van deze soort zijn gezegend met twee geslachtsorganen die allebei langer zijn dan het lichaam. De onderzoekers stoorden oorwurmen tijdens het uitoefenen van de daad, waardoor bij mannetjes vaak de penis afbrak. Diezelfde mannetjes gingen vervolgens vrolijk door met hun reserveorgaan. Blijkbaar was de tweede penis flexibel genoeg om te kunnen functioneren onder een scherpe hoek.
Oorwurmen lopen in de natuur soms vergelijkbare schade op, ontdekten de onderzoekers. Ze verzamelden oorwurmen in Japan en stelden vast dat vrouwtjes vaak rondlopen met afgebroken penissen in hun achterlijf. Ook vertoonden de geslachtsdelen van de mannetjes vaak schade.
Mike Siva-Jothy, evolutionair entomoloog aan de University of Sheffield (GB), denkt dat deze strategie het succes van sperma veiligstelt. “Het kan zijn dat het afgebroken stukje penis voorkomt dat het sperma van een concurrent het vrouwtje kan bevruchten.” Dergelijke vormen van spermacompetitie zijn wijd verbreid onder insecten. Sommige libellensoorten hebben bijvoorbeeld borsteltjes waarmee ze sperma van hun voorganger uit de geslachtsopening van het vrouwtje kunnen vegen. Een andere theorie is dat de dubbele penis een overblijfsel is uit vroeger tijden, en dat bij alle insecten oorspronkelijk niet alleen de antennen en poten gepaard waren, maar ook de geslachtsorganen.

Nienke Beintema