Op het eiland Wrangel, voor de kust van Siberië, stierf vierduizend jaar geleden een van de laatste groepen mammoeten die nog op aarde rondliepen. Nu hebben wetenschappers de genen van deze groep weer tot leven gewekt. Zo kwamen ze erachter hoe de mammoeten er gedurende hun laatste dagen op aarde aan toe waren.
Op het eiland leefden nog maar een paar honderd mammoeten. Hierdoor was er weinig genetische variatie en was de kans groot dat bloedverwanten met elkaar kruisten. Daarom denken onderzoekers dat de mammoeten veel genetisch fouten hadden, waardoor ze vermoedelijke problemen hadden met hun ontwikkeling, voortplanting en reukvermogen. Door de genen tot leven te wekken, konden onderzoekers erachter komen of die daadwerkelijk fouten bevatten. En spoiler alert: die hadden ze.
Mammoet-DNA
Mutaties in het DNA gaan niet per se gepaard met schadelijke effecten voor de eiwitten die de genen produceren. Die zouden zich, ondanks de mutaties, normaal kunnen ontwikkelen. Om het functioneren van de mammoeteiwitten te onderzoeken, moesten de genen dus weer tot leven worden gewekt. Dan konden deze weer eiwitten produceren.
Frans de Waal (1948-2024): ‘Zo speciaal zijn wij mensen niet’
Primatoloog Frans de Waal is op 14 maart 2024 overleden. In juni 2019 interviewde New Scientist De Waal. De les die hij meegaf: ‘zo speciaal zijn wi ...
Om te weten welke genen ze tot leven moesten wekken, identificeerden de onderzoekers eerst welke mammoetgenen mutaties hadden. Dit deden ze door het DNA van mammoeten te vergelijken met dat van drie Aziatische olifanten en twee andere mammoeten die in een grotere populatie hadden geleefd. De onderzoekers vonden een aantal genen dat uniek was voor de mammoeten die op het eiland leefden.
Genen tot leven wekken
Het team stuurde deze mammoetgenen naar het bedrijf Genescript. Dat maakte nieuwe genen met dezelfde basenvolgorde (de unieke code van een gen). De onderzoekers stopten die gekopieerde genen in cellen van onder andere Aziatische Olifanten, mensen en in eitjes van kikkers. Vervolgens keken ze welke eiwitten de genen produceerden. Zo konden ze vaststellen of de mammoeteiwitten normaal functioneerden of niet.
Deze techniek klinkt misschien heel spannend, maar is niet nieuw. Hij wordt al sinds de jaren negentig toegepast. ‘Bij mammoeten is hij al gebruikt om hemoglobine en genen voor haarkleur te opnieuw te reproduceren uit gevonden DNA’, zegt onderzoeksleider Vinny Linch van de Universiteit van Buffalo.
Complete mammoetcellen zijn echter niet te ontwikkelen met deze techniek. Het DNA blijft weliswaar bewaard, maar de cellen waar de onderzoekers het DNA uit halen, zijn al duizenden jaren dood.
Zielige mammoeten
De onderzoekers keken naar de genen achter een aantal functies; onder andere de ontwikkeling van het brein, de mannelijke vruchtbaarheid en het reukvermogen. De eiwitten die de genen produceerden, werkten niet goed. De mammoeten hadden bijvoorbeeld geen reukvermogen meer.
De conclusie van het onderzoek is daarom treurig. De laatste mammoeten die op het eilandje bij Siberië rondliepen, waren waarschijnlijk erg ziek en konden de bloemen die ze aten niet ruiken. ‘En dat is gewoon heel zielig’, concludeert Lynch in een persbericht.