Met radarscanners hebben geologen een gigantische vallei onder het Groenlands ijs ontdekt. De kloof, tweemaal zo lang als de Grand Canyon, biedt een oplossing voor twee grote geologische raadsels.

Een radarbeeld van de verborgen vallei. Bron: J. Bamber, University Bristol
Een radarbeeld van de verborgen vallei. Bron: J. Bamber, University Bristol

Verborgen onder de dikke ijslagen van Groenland ligt een vallei die de Grand Canyon minstens evenaart. Door de kloof, twee keer zo lang als de publiekstrekker uit de VS, stroomde ooit een rivier die zich kon meten met de grote rivieren in Europa, tot het ijs de kloof 3,5 miljoen jaar geleden begroef. Een Engels onderzoeksteam wist de kloof te vinden met radarscanners, die door ijs heen kunnen ‘kijken’. Vanuit vliegtuigen brachten zij het Groenlands bodemlandschap in beeld.

In 2001 was al een groot deel van de oppervlakte van Groenland in beeld gebracht. Volgens geoloog Jonathan Bamber, lid van het onderzoeksteam, was de resolutie van de oude beelden echter zo slecht dat er weinig uit op te maken viel. ‘Sindsdien heeft de Nasa elk seizoen fotovluchten uitgevoerd. Nu beschikken we over een veel dichter netwerk van metingen.’

‘Wat mensen allang vergeten zijn, staat nog geschreven in bomen’
LEES OOK

‘Wat mensen allang vergeten zijn, staat nog geschreven in bomen’

Met haar boomboor onderzoekt Valerie Trouet woudreuzen en reconstrueert ze wat die allemaal hebben meegemaakt.

Op de radarbeelden is te zien dat de kloof begint in het centrum van het eiland en eindigt in de noordkust, na een afstand van minstens 750 kilometer te hebben afgelegd. De diepte van de kloof varieert van 200 tot 800 meter en het grootste gedeelte is zo’n tien kilometer breed. Ter vergelijking: de Grand Canyon is ‘slechts’ 446 kilometer lang, maar wel 1,6 kilometer diep.

Riool voor smeltwater
Volgens Bamber verklaart de kloof waarom op Groenland geen meren verborgen zitten onder het ijs. Dat is wel het geval op Antarctica, die andere grote ijsvlakte, waar al meer dan honderd meren onder het ijs zijn gevonden. Op Groenland konden zulke meren zich niet vormen, omdat de vallei al het smeltwater snel in zee loosde.

De mega-kloof zou daarnaast een verklaring kunnen zijn voor de relatief stroeve Groenlandse bodem. Wanneer een deel van het ijs smelt, druppelt het smeltwater naar de bodem en ‘smeert’ het de onderkant van de ijskap. Door het smeltwater wordt de bodem een stuk glibberiger, waardoor het ijs makkelijker de oceaan in glijdt en het wereldwijde zeeniveau doet stijgen. Op Groenland gebeurt dit echter weinig, waarschijnlijk omdat het smeltwater wordt afgevoerd door kanalen zoals de kloof. ‘Dit gigantische kanaal betekent dat een heleboel smeltwater in Noord-Groenland geen groot effect heeft op de ijsstroom’, zegt Bamber.

Het is onwaarschijnlijk dat er nog meer grote verrassingen onder het Groenlandse ijs zijn te vinden. Antarctica is echter een ander verhaal. Het continent is tienmaal zo groot als Groenland en voor een groot deel nog nauwelijks in kaart gebracht.

Dit filmpje toont een 3D-vlucht door de verborgen vallei.