Bernadette de Bakker, universitair docent aan het Amsterdam UMC, is bekroond tot New Scientist Wetenschapstalent 2023. Haar prijswinnende onderzoek richt zich op embryonale en foetale ontwikkeling, met behulp van geavanceerde beeldvormingstechnieken.
Als kind was Bernadette de Bakker gefascineerd door foto’s in de krant van een kalf met twee koppen of een haan met vier poten. Zo ontstond haar interesse in embryonale ontwikkeling en het ontstaan van aangeboren aandoeningen. Na haar studie geneeskunde promoveerde ze in 2018 met het proefschrift 3D Atlas of Human Embryology – New Insights in Human Development.
‘Soms zeg ik weleens dat we meer weten over de maan dan over onze eigen ontwikkeling’, zegt De Bakker. ‘Mijn doel is om menselijke ontwikkeling begrijpelijker te maken voor clinici, studenten, patiënten en onderzoekers over de hele wereld, door gebruik te maken van de modernste 3D-beeldvormingstechnieken.’
Hoe gevaarlijk zijn supervulkanen?
In het verleden stortten zogeheten supervulkanen de aarde meermaals in een desastreuze ‘vulkanische winter’. Gaat dat opnieuw gebeuren?
Deze week riep de jury van het New Scientist Wetenschapstalent u uit tot het allergrootste wetenschappelijke talent van 2023, van Nederland en België.
‘Dat is in een woord geweldig, vooral omdat de concurrentie heel groot was. Het belang van de prijs moet je ook niet onderschatten. Het geldbedrag is leuk, maar ik mag ook tijdens het Gala van de Wetenschap vertellen over mijn onderzoek. Daarnaast is het positief als je beurzen aanvraagt. Outreach wordt steeds belangrijker, en bij deze prijs was dat een belangrijk onderdeel.’
Juryvoorzitter Marcel Levi was in het juryrapport erg te spreken over de vooruitgang die u boekt op technisch vlak.
‘Dat klopt. Ik ben een van de weinige artsen die bewust heeft gekozen om verder te gaan in de wetenschap. Voor mijn coschappen heb ik al onderzoek gedaan in de embryologie, een klein vakgebied. Omdat het zo’n niche is, vond ik het jammer om me te specialiseren tot gynaecoloog of radioloog, omdat je dan vrij veel routinematig werk moet doen. Patiënten zien is fabriekswerk op een heel hoog niveau. Wat artsen vaak het meest uitdaagt, is hun onderzoeksdag. Daarom ben ik niet voor het grote geld gegaan, maar voor de wetenschap.
Door gebruik te maken van technische kennis uit andere industrieën kunnen we embryo’s nu in superhoge resolutie in beeld brengen. Ik denk uiteindelijk dat ik op deze manier meer patiënten kan helpen.’
Waar kwam uw interesse voor dit vakgebied vandaan?
‘Als student vond ik embryologie al heel leuk. Daarnaast was ik altijd beeldend bezig geweest en heb ik in het tweede jaar van mijn studie een summer school gedaan op de afdeling anatomie en embryologie. Daar kreeg ik de mogelijkheid om 3D-reconstructies te maken van kippenhartjes. Toen is mijn liefde voor het vak ontstaan.’
De manier waarop u onderzoek doet, is revolutionair.
‘We zijn erachter gekomen, dankzij alle nieuwe beeldvormende technieken, dat we eigenlijk heel veel dingen niet wisten. Bij menselijke embryo´s in 3D-modellen zie je veel meer details. Als je nu naar de tekstboeken kijkt, dan is dat vooral gebaseerd op de embryo’s van kikkervisjes, muizen en kippen. We hebben zoveel nieuws ontdekt dat we diezelfde tekstboeken nu moeten herschrijven.´
U bent oprichter van de Foetale Biobank, een initiatief waarin ouders een overleden embryo of foetus kunnen doneren aan de wetenschap.
´In Nederland zijn we vrij liberaal en daarom hebben we de kans gekregen deze Biobank op te richten. Ons doel is om de foetale anatomie in kaart brengen. Wij hebben reeds 350 anonieme donaties mogen ontvangen, van zowel gezonde foetussen als met de zeldzaamste afwijkingen. Weefsels en data uit de biobank zijn beschikbaar voor alle onderzoekers met een goede onderzoeksvraag.’
Waarom bent u zo gefascineerd door die embryonale ontwikkeling?
´Volwassen anatomie is heel statisch. In de embryonale ontwikkeling verandert in de eerste acht weken een bevruchte eicel in een mensje van drie centimeter. Daar zit beweging in. Ik vind het mooi om daar inzicht in te geven, omdat het moeilijk is om te begrijpen.
We moeten uiteindelijk slimmere technieken ontwikkelen die de screening van zwangeren verbeteren. Het liefste detecteer ik afwijkingen niet pas bij twintig weken, maar bijvoorbeeld na dertien weken. De 3D-modellen die we nu maken, gebruiken we om echoapparatuur te trainen, om software te maken middels artificiële intelligentie, en om vervolgens de echoapparatuur te leren hoe een normale foetus eruitziet en wanneer er iets afwijkt.’
Waar gaat u zich de komende tijd mee bezig houden?
‘Ik wil een foetaal imaging-centrum oprichten om onderzoek te doen bij mensen die een miskraam hebben gekregen. Nu wordt er pas iets onderzocht als je drie of meer miskramen hebt gehad. Ouders willen weten wat de reden van een miskraam is. Ik weet waar ik over praat, ik heb zelf drie miskramen gehad. Niemand doet onderzoek aan het kind. Dat is voor ouders vaak heel frustrerend. Daarom wil ik me hard maken om een centrum op te richten waar na een miskraam, zonder dat er gesneden moet worden in het kindje, een hogeresolutiescan kan worden gemaakt. Die kan vervolgens beoordeeld worden door een kinderradioloog. Ik hoop dat dat centrum er binnen vijf jaar is.’
Meer weten over het onderzoek van Bernadette de Bakker? Zij spreekt als winnaar van het New Scientist Wetenschapstalent tijdens het Gala van de Wetenschap op 21 november 2023.
New Scientist Wetenschapstalent
De New Scientist Wetenschapstalentprijs is bedoeld om jonge wetenschappelijke talenten een platform te bieden en hun onderzoek te stimuleren. De verkiezing kent zowel een publieks- als jurycomponent, waarbij de jury de kandidaten beoordeelde op wetenschappelijke impact, originaliteit van het onderzoek en de mate van publiekscommunicatie. De andere twee finalisten dit jaar waren Vincent Voet (NHL Stenden Hogeschool) en Sofie Claerhout (Katholieke Universiteit Leuven). De prijs werd dit jaar voor de zevende keer uitgereikt.