Een experimentele behandeling kan miniatuurlevers kweken in lymfeklieren. De therapie was al succesvol in dieren en wordt nu voor het eerst toegepast in mensen.
Een nieuwe therapie, die lymfeklieren omtovert tot minilevers, wordt nu voor het eerst getest op mensen. Lymfeklieren zijn kleine, boonvormige organen die overal in het lichaam te vinden zijn.
Het zal nog maanden duren voordat bekend is of de nieuwe minilevers de leverfunctie volledig kunnen overnemen. Maar als dat zo is, kan het een revolutie betekenen in de behandeling van leveraandoeningen. ‘Deze therapie zou de wachtlijst voor levertransplantaties de komende jaren kunnen wegwerken’, zegt klinisch psycholoog Michael Hufford, CEO van LyGenesis, een biotechnologiebedrijf in Pennsylvania in de Verenigde Staten.
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
Levercellen
Farmaceut Eric Lagasse van LyGenesis en zijn collega’s begonnen meer dan tien jaar geleden met het onderzoeken van de behandeling. Ze halen levercellen uit een gedoneerd orgaan en injecteren die in de lymfeklieren van een patiënt. In de lymfeklieren ontwikkelen en delen de levercellen zich, en vormen ze bloedvaten. ‘Na verloop van tijd verdwijnt de lymfeklier. Wat je overhoudt, is een miniatuurorgaan’, zegt Hufford.
De onderzoekers ontdekten dit fenomeen bijna toevallig. Voorheen transplanteerden ze de donorlevercellen in de beschadigde lever van een patiënt. Dat was niet succesvol. Vervolgens ging het team op zoek naar andere delen van het lichaam waar de donorcellen konden overleven. Ze injecteerden de cellen op verschillende plaatsen in muizen met een leverziekte.
De meeste muizen stierven snel. Maar de muizen die de injecties in hun buik hadden gekregen, overleefden het. ‘Toen we de dieren openmaakten, vonden we tussen de twintig en dertig kleine levers, verspreid over plekken waar het lymfestelsel zit, met name in de lymfeklieren’, zegt Lagasse.
Bloedvaten
In latere experimenten injecteerde het team de levercellen rechtstreeks in de lymfeklieren van muizen, varkens en honden. Daar veranderde de cellen in volledig functionerende levers. ‘We weten niet precies wat er gebeurt’, zegt Lagasse. ‘Het is heel bijzonder, tot op zekere hoogte een beetje sciencefiction.’
De onderzoekers weten wel dat de getransplanteerde cellen verbinding maken met bloedvaten in de lymfeklieren. Daardoor kunnen ze groeien. De donorcellen communiceren ook met cellen in de lever om leverfuncties uit te voeren, zeggen de onderzoekers. Het is echter nog onduidelijk hoe dat gebeurt.
Lymfeklieren zijn een bijzonder geschikte plek voor cellen om te overleven. Ze huisvesten belangrijke immuuncellen, die zich snel vermenigvuldigen tijdens een infectie. ‘Een lymfeklier is eigenlijk een minibioreactor’, zegt Lagasse. Bovendien zitten er ruwweg achthonderd in het menselijk lichaam. ‘Daarom zien we geen nadelige effecten bij het verlies van één tot vijf lymfeklieren tijdens een procedure als deze’, zegt Hufford.
Leverziekte
De onderzoekers testen de therapie nu bij twaalf mensen met vergevorderde leverziekte. De meesten ondergingen hun eerste behandeling, die ongeveer tien minuten duurt, op 25 maart. Daarbij brachten de onderzoekers een buisje in de keel. Met behulp van echografie zochten ze naar een lymfeklier en vervolgens staken ze een naald door het buisje om de gedoneerde levercellen te injecteren.
Hoewel de deelnemers het tot nu toe goed maken, zien de onderzoekers nog geen verbetering in de leverfunctie. ‘Deze levercellen moeten zich organiseren. Ze moeten signalen afgeven aan andere celtypen om het orgaan op te bouwen’, zegt Hufford. ‘We verwachten dus pas een paar maanden na de behandeling werkzaamheid te zien.’
Levertransplantatie
Als de behandeling werkt, kan dat het aantal mensen dat op een levertransplantatie wacht drastisch verminderden. ‘Eén gedoneerd orgaan behandelt vandaag de dag één patiënt’, zegt Hufford. ‘Met onze aanpak kan één gedoneerd orgaan vijfenzeventig of meer patiënten behandelen.’
Als er een minilever ontstaat, kan deze de verloren leverfunctie slechts gedeeltelijk herstellen. Het is dus onduidelijk wat de optimale dosering is voor vergevorderde leveraandoeningen. We weten ook niet hoe lang het effect aanhoudt. Het is misschien alleen geschikt om de tijd tot een donortransplantatie te overbruggen, zegt Hufford.
