Nederlandse wetenschappers hebben de genbewerkingstechniek CRISPR gebruikt om sluimerend HIV in immuuncellen uit te schakelen. Het labexperiment biedt hoop op een mogelijk geneesmiddel.
Wetenschappers hebben een nieuwe manier ontwikkeld om het HIV-virus uit cellen weg te vagen. Deze methode zou op een dag omgetoverd kunnen worden tot een middel dat infectie met het virus en daarmee de ziekte AIDS voorkomt. Daarvoor zullen onderzoekers wel eerst moeten aantonen of de techniek ook in mensen werkt.
De strategie maakt gebruik van CRISPR, een recente techniek om genen te bewerken. In het experiment knipt de techniek in het DNA van het virus dat in immuuncellen is binnengedrongen, om hier fouten in te laten ontstaan. ‘Deze resultaten vormen een cruciale stap in de ontwikkeling van een therapie die leidt tot genezing’, zegt viroloog Elena Herrera Carrillo van het Amsterdam UMC.
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
Slaap, virus, slaap
Waar infectie met HIV ooit bijna zeker dodelijk was, kunnen geïnfecteerden vandaag de dag medicijnen nemen om reproductie van het virus tegen te gaan. Dit geeft ze een praktisch normale levensduur, zolang ze ijverig elke dag hun medicijnen nemen.
Maar het virus sluist bij de eerste infectie wat van zijn DNA de immuuncellen in, waar het blijft sluimeren. Zodra de patiënt stopt met het nemen van HIV-medicijnen ‘ontwaakt’ het afwachtende DNA en begint het virus zich weer door het immuunsysteem te verspreiden.
Een geneesmiddel zal dus een manier moeten vinden om dit sluimerende virus in het lichaam uit te schakelen. Onderzoekers hebben verschillende strategieën uitgeprobeerd, maar tot dusver zonder succes.
Knipbeurt
De Nederlandse onderzoekers hebben nu een nieuwe aanpak ontwikkeld, waarbij ze gebruikmaken van de DNA-bewerkingstechniek CRISPR. Deze techniek, die zijn oorsprong vindt in bacteriën, kan in specifieke stukjes DNA knippen. Zo kan het systeem gebruikt worden als vorm van gentherapie voor verschillende aandoeningen. Een eerste behandeling volgens dit principe is afgelopen jaar goedgekeurd in de VS en het Verenigd Koninkrijk om de bloedziekte sikkelcelanemie te genezen.
Verschillende groepen onderzoeken nu of CRISPR een specifiek gen uit HIV aan kan pakken, zodat het sluimerende virus uitgeschakeld wordt. Het is Carrillo en haar team gelukt om met CRISPR het virus uit te schakelen in een petrischaaltje met immuuncellen, en hierbij het virus uit alle cellen te verwijderen.
Opslagplaatsen
Ondanks de veelbelovende resultaten zegt viroloog Jonathan Stoye van het Francis Crick-instituut in Londen dat we nog niet weten of de behandeling ook alle immuuncellen met HIV in mensen kan bereiken. Om dit te achterhalen, moeten onderzoekers eerst dierproeven en klinische proeven op mensen doen. Zo denken de onderzoekers dat sommige van deze cellen zich niet enkel in het ruggenmerg bevinden, maar ook op mogelijke nog onbekende plekken. ‘Er is nog best wat onzekerheid over of er nog opslagplaatsen in andere delen van het lichaam zijn.’
Een bedrijf uit Californië genaamd Excision BioTherapeutics heeft ook al aangetoond dat een op CRIPSR gebaseerde werkwijze de hoeveelheid sluimerend virus in geïnfecteerde apen kan verminderen. Het ging hier om een virus dat erg op HIV lijkt.
