Rome (I) – Een Italiaans aids-vaccin is in een cruciale testfase beland. Na geslaagde experimenten op proefdieren start over enkele maanden een fase-I-studie op mensen. Het vaccin is gericht tegen het virale TAT-eiwit.


“De veiligheid van ons vaccin wordt nog deze zomer uitgetest op vrijwilligers uit Rome en Milaan,” vertelde dr Barbara Ensoli van het departement virologie van het Italiaanse Istituto Superiore di Sanita aan Reuters. De Italiaanse onderzoekers sloegen een andere richting in dan de meeste HIV-vaccin-ontwikkelaars. Die zoeken gewoonlijk naar vaccins die het immuunsysteem activeren tegen de oppervlakte-eiwitten in de virale enveloppe, de mantel van vetzuren en eiwitten waarin het virus zich hult. Dergelijke vaccins stimuleren in hoofdzaak de aanmaak van antilichamen.
De Italiaanse entstof is gericht tegen het virale TAT-eiwit. Dit is een klein regeleiwit dat onmiddellijk na de infectie vrijkomt in de cellen van de gastheer. Voor zover men weet komt het TAT-eiwit echter niet tot expressie op de virale wand of in de enveloppe.

Twee vliegen in één klap
Toch kan TAT in het lichaam van apen een immunologische reactie oproepen die aids een halt toeroept. Barbara Ensoli: “We hopen met het vaccin de vermenigvuldiging van het virus te blokkeren, waardoor de infectie zich niet van de ene naar de andere cel voortzet. We willen twee vliegen in één klap slaan: het vaccin moet bruikbaar zijn voor de immunisering van HIV-vrije individuen maar ook voor de behandeling van seropositieven.” In het laatste scenario versterkt het vaccin het verzet van het eigen lichaam tegen de voortschrijdende infectie. Zo kunnen seropositieve individuen langer wachten voor ze antivirale medicijnen nemen.
Het TAT-gen muteert veel minder snel dan de genen van de enveloppe-eiwitten. “We hebben HIV-stammen onderzocht van Italiaanse, Oegandese en Zuid-Afrikaanse patiënten. Allemaal hadden ze hetzelfde TAT-gen. Een TAT-vaccin kan dus universeel zijn,” meent Ensoli.
Na de veiligheidsstudie in Italië wil Ensoli de doeltreffendheid van het vaccin uittesten in Oeganda en Zuid-Afrika. De eerste contacten met ziekenhuizen worden al gelegd. Toch kan het, zelfs als alles optimaal verloopt, nog zeven tot tien jaar duren voordat het vaccin op de markt komt. Er is een grote behoefte aan een universeel vaccin. Recente rapporten van de Verenigde Naties melden dat er inmiddels al 21 miljoen mensen overleden zijn aan aids. Vermoedelijk zijn meer dan 36 miljoen mensen seropositief. Afrika blijft het ergst getroffen, met minstens 25 miljoen seropositieven. In de landen van de vroegere Sovjet-Unie en in Azië groeit het aantal besmette mensen zeer snel..

Peter Raeymaekers