Ondergrondse tunnels, gecreëerd door lavastromen, boden mensen duizenden jaren onderdak onder het hete woestijnlandschap van Saoedi-Arabië.
Archeologen hebben voor het eerst bewijs gevonden dat mensen woonden in lavabuizen, in de woestijnen van Noord-Saoedi-Arabië. Dat leert ons meer over de prehistorie op het Arabisch Schiereiland.
Vulkaanuitbarsting
Lavabuizen zijn grotten die ontstaan tijdens een vulkaanuitbarsting. Als het oppervlak van een lavarivier afkoelt en stolt, blijft het hete gesmolten gesteente eronder stromen. Uiteindelijk loopt de lava uit die buis, met een tunnel als resultaat.
Wat gebeurt er als de permafrost ontdooit?
Door de opwarming van de aarde dooit de permafrost in rap tempo. Aardwetenschapper Niek Jesse Speetjens deed onderzoek naar de gevolgen.
Paleontoloog Mathew Stewart van de Griffith University in Australië en zijn collega’s groeven een geul uit in de grot Umm Jirsan. Met een lengte van anderhalve kilometer bleek die de grootste lavabuis in Saoedi-Arabië. De onderzoekers vonden botten van dieren, stenen werktuigen en aardewerk die minstens zevenduizend jaar en mogelijk wel tienduizend jaar oud waren.
Stewart en zijn team werkten al meer dan vijftien jaar in het gebied, en vonden al eerder talrijke stenen structuren aan het oppervlak. Dit bevestigde dat mensen daar ooit gewoond hebben. Het hete, droge klimaat van de woestijn heeft het aanwezige organische materiaal echter afgebroken, waardoor het moeilijk te dateren is.
Hyena’s
Aan het oppervlak is het landschap een ‘hete, droge en vlakke basaltwoestijn’, zegt Stewart. ‘Maar beneden in de lavatunnel is het veel koeler. Het is erg beschut en moet een geweldige schuilplaats zijn geweest.’ In delen van het ondergrondse netwerk in Umm Jirsan vonden de onderzoekers ook menselijke botten. Het vermoeden is echter dat die door hyena’s naar binnen zijn gesleept.
Verder troffen Stewart en zijn collega’s in andere lavabuizen in de buurt rotskunst aan, waaronder afbeeldingen van gedomesticeerde schapen en geiten. Die zijn waarschijnlijk gemaakt door ‘culturele tijdgenoten’ van de groepen die de lavabuizen als toevluchtsoord gebruikten, zegt hij.
Grottensysteem
Archeoloog Mike Morley van de Flinders-universiteit in Australië beschrijft de lavabuizen als ‘prefab activiteitenruimtes’. ‘Als wetenschapper die voornamelijk in grotten werkt, ben ik enthousiast dat we een nieuw type grottensysteem hebben ontdekt dat gebruikt werd door vroegere menselijke populaties’, zegt Morley. ‘Deze vondsten vertegenwoordigen een schat aan archeologische informatie voor Arabië, een enorme regio die prehistorische archeologen pas sinds kort systematisch onderzoeken.’
