Een Hongkongse studie laat zien dat vaccinaties het coronavirus er niet toe aanzetten te evolueren tot een variant die aan die vaccins ontsnapt.
Het lijkt een logische zorg: als je iedereen vaccineert tegen het coronavirus, werk je dan geen nieuwe variant in de hand die immuun is voor het vaccin in kwestie? Waarna je met een nieuw vaccin moet komen, en de geschiedenis zich herhaalt.
Gelukkig lijkt die zorg ongegrond. Een grote studie in Hongkong, gepubliceerd in Nature Communications, laat zien dat zowel het Pfizer-vaccin als het Chinese Sinovac niet leidt tot een gevaarlijkere coronavariant.
Frans de Waal (1948-2024): ‘Zo speciaal zijn wij mensen niet’
Primatoloog Frans de Waal is op 14 maart 2024 overleden. In juni 2019 interviewde New Scientist De Waal. De les die hij meegaf: ‘zo speciaal zijn wi ...
Goed vastgelegd
Voor de studie werden samples van SARS-CoV-2, zoals het coronavirus nog steeds officieel heet, verzameld bij 2820 verschillende patiënten. ‘Dat is een van de grootste aantallen tot nu toe bij dit soort onderzoek’, zegt Leo Poon, hoogleraar virologie en hoofd van de afdeling laboratoriumwetenschappen voor volksgezondheid van de Universiteit van Hongkong, die het onderzoek leidde.
‘Daarbij was goed vastgelegd of een sample afkomstig was van een gevaccineerde of een niet-gevaccineerde patiënt’, vervolgt Poon. ‘Daardoor konden we bepalen wat het effect van vaccinatie was op de evolutie van het virus.’
Verschillende vaccins
In Hongkong bood de overheid tijdens de coronapandemie twee vaccins aan: het Pfizer-vaccin, dat ook in Nederland veel werd ingezet, en het Chinese Sinovac-vaccin. Deze vaccins werken op verschillende manieren. Het Pfizer-vaccin is een mRNA-vaccin, dat het lichaam het spike-eiwit laat produceren, het uitsteeksel waarmee het coronavirus zich toegang verschaft tot cellen. Sinovac is een ‘ouderwets’ vaccin, dat werkt met een compleet, geïnactiveerd virus. ‘Eerdere studies focusten vooral op de mRNA-vaccins’, zegt Poon. ‘Dat maakt het Sinovac-deel van onze studie uniek.’
Bovendien werd van de verzamelde virussen meer dan 90 procent van het genoom uitgelezen. ‘Een mooie studie van een goede onderzoeksgroep’, oordeelt Bert Niesters, hoogleraar medische microbiologie en hoofd van de sectie klinische virologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, zelf niet betrokken bij het werk.
Stille mutaties
Een van de vragen waar Poon en collega’s zich op stortten, was: leidt het vaccineren van mensen tot nieuwe varianten, die immuun zijn voor vaccins? ‘Er zijn wetenschappers die denken dat vaccinatie de evolutie van het virus kan versnellen, en anderen die denken dat dat niet het geval is’, zegt Poon ‘Onze bevindingen onderschrijven dat laatste standpunt, voor zowel het Pfizer- als het Sinovac-vaccin.’
Dat wil overigens niet zeggen dat de coronavirussen géén mutaties vertoonden in gevaccineerde patiënten. Maar de meeste waargenomen mutaties waren zogenoemde ‘stille’ mutaties: mutaties die het virus niet merkbaar gevaarlijker maakten.
Doordat er per menselijke besmetting gemiddeld maar enkele virusdeeltjes worden doorgegeven van de een naar de ander, zullen de meeste van die stille mutaties niet overspringen, zegt Poon. ‘Mutaties die voordelig zijn voor het virus zouden zich wél op die manier kunnen verspreiden. Daarom is het zo belangrijk dat we hebben vastgesteld dat vaccinatie niet leidt tot dat soort ‘niet-stille’ mutaties in de gastheer.’
Als eerste over de streep
Verrassend noemt Poon zijn bevindingen trouwens niet. Niesters sluit zich daarbij aan. ‘De meeste selectie zal niet veroorzaakt worden door de vaccinaties, maar in hoe efficiënt een bepaalde variant van het coronavirus zich kan repliceren. En op dat punt is de omikron-variant als eerste over de streep gekomen.’
Niesters verwijst ook naar dit recente overzichtsartikel, over de evolutie van het coronavirus. ‘Het virus zal altijd verder evolueren’, licht hij toe. ‘Er ontstaan steeds nieuwe varianten en dat gebeurt onafhankelijk van de vaccinatie. Punt is dat de opgewekte immuniteit van de vaccins van beperkte duur is. We moeten het vaccin aanpassen omdat het virus evolueert. Niet door de vaccinatie zelf, maar op een natuurlijke en logische, biologische manier.’
