Het afgelopen jaar hebben we de evolutie voor onze ogen zien gebeuren: de ene na de andere coronavirusvariant dook op en veroorzaakte nieuwe besmettingsgolven. Naar verwachting zal dit in 2022 niet anders zijn. En er is geen garantie dat toekomstige varianten steeds minder gevaarlijk zullen zijn.
Vanuit het oogpunt van het virus is het zaak zoveel mogelijk mensen te besmetten. Dat is voor het virus immers de beste manier om te overleven. Varianten van het SARS-CoV-2-virus die zich sneller verspreiden, zullen daarom andere varianten verdringen.
Stap 1: besmettelijker
Een belangrijk factor in de mate van verspreiding is hoe besmettelijk een variant is. Toen het oorspronkelijke virus om zich heen greep, stak elke besmette persoon gemiddeld twee of drie anderen aan. Bij de deltavariant worden zes of zeven andere mensen besmet. Omikron lijkt nog besmettelijker te zijn.
Simon van Gaal: ‘Te veel stress voor een topprestatie is niet goed, te weinig opwinding ook niet’
Wetenschappers van de Universiteit van Amsterdam hebben in kaart gebracht wat de optimale stand van het brein is om zo goed m ...
Wat we nog niet goed begrijpen, is hóe het virus besmettelijker wordt. Bij de deltavariant ligt het er mogelijk aan dat het virus zichzelf kopieert. Dat betekent dat met delta besmette mensen simpelweg een grotere hoeveelheid van het virus verspreiden dan bij eerdere varianten.
Stap 2: slim langs de verdedigingslinie glippen
Daar staat tegenover dat mensen besmetten niet meer zo makkelijk is als tijdens de start van de pandemie. De meeste mensen hebben inmiddels een zekere mate van immuniteit, ofwel doordat ze eerder besmet zijn geweest of omdat ze gevaccineerd zijn.
Varianten zoals omikron evolueren echter op een manier die deze immuniteit omzeilt. Dat doen ze aan de hand van aanpassingen in het buitenste spike-eiwit: het eiwit waar onze antilichamen zich op richten.
Er is weliswaar een grens aan hoeveel besmettelijker het virus kan worden, maar er is misschien geen grens aan zijn mogelijkheden om onze immuunrespons te omzeilen. Net als bij griepvirussen is het mogelijk dat er steeds opnieuw nieuwe varianten opduiken die de immuniteit zozeer ontwijken dat ze nieuwe besmettingsgolven veroorzaken.
Lees al onze artikelen over het coronavirus en covid in ons dossier.
Stap 3: vertakken
Mogelijk ontstaan in de loop van de tijd verschillende ‘takken’ in de virusstamboom, die flink van elkaar verschillen. Dat zou betekenen dat nieuwe varianten niet langer de oude verdringen, maar dat ze naast elkaar kunnen bestaan.
Dat betekent dat we een nieuw soort prik nodig hebben waarin verschillende vaccins zijn gecombineerd. Dat zou ervoor zorgen dat je in één keer tegen allerlei varianten bent beschermd, vergelijkbaar met de huidige griepvaccins.
Vaak wordt gezegd dat nieuwe varianten mildere ziektesymptomen zullen veroorzaken. Maar omdat SARS-CoV-2 op zijn besmettelijkst is net vóórdat de symptomen optreden, is er – vanuit het virus gezien – weinig reden om op die manier te evolueren. De pokken waren bijvoorbeeld zeer dodelijk, maar zijn in de loop der tijd wellicht alsnog verergerd. En ook de griep veroorzaakt jaarlijks nog altijd veel doden, in plaats van dat nieuwe varianten steeds minder ziekmakend zijn.
Boosteren
Toekomstige varianten kúnnen dus een ernstigere ziekte veroorzaken als je niet beschermd bent. Daar staat tegenover dat de meeste mensen inmiddels wel enige bescherming met zich meedragen. Die immuniteit, verkregen door prik of besmetting, zal waarschijnlijk een mate van bescherming blijven bieden tegen ernstige ziektesymptomen, zelfs als je besmet raakt.
Helaas is de verwachting dat onze immuniteit na verloop van tijd afneemt. Vandaar de boosterprikken. Het is niet uit te sluiten dat we, ook na de huidige boosterprik, in 2022 nog eens in de rij komen te staan voor een prik tegen rho, sigma, upsilon of misschien zelfs omega.
