In 2023 zorgden hittegolven in het zeewater voor een ongekende afname in de groei van fytoplankton en algen. Veel oceaandieren zijn van deze organismen afhankelijk voor hun voeding.
De zeetemperaturen, die in 2023 een recordhoogte bereikten, hebben mogelijk geleid tot een grote wereldwijde afname in de groei van fytoplankton en algen. Deze organismen vormen de basis van het voedselweb in de zee.
Vorig jaar ondergingen grote delen van de oceanen extreme hittegolven. Die waren veroorzaakt door de opwarming van de aarde, in combinatie met een warme El Niño die de temperaturen in de Stille Oceaan verder opjoeg. De Wereld Meteorologische Organisatie, een weer- en klimaatorganisatie van de Verenigde Naties, meldde dat op elke dag in 2023 gemiddeld bijna een derde van de wereldzeeën onder een hittegolf gebukt ging.
‘Invasieve exoten bestrijden doet meer kwaad dan goed’
Het is doorgaans geen goed idee om invasieve exoten te bestrijden, stelt Menno Schilthuizen. Daarmee vertraag je het natuurlijke proces.
De hoge watertemperaturen leidden tot een daling van de productie van fytoplankton, algen en bacteriën – organismen die ecosystemen in de oceaan in stand houden. Dat stellen oceaanwetenschappers in een nieuw onderzoek.
Groen water
Zeewetenschapper Marshall Bowles van het Louisiana Universities Marine Consortium en zijn collega’s bekeken 21 jaar aan satellietgegevens om de kleur van het zeeoppervlak te bepalen. Die wordt beïnvloed door de hoeveelheid groene, fotosynthetiserende organismen zoals fytoplankton, algen en bacteriën. De kleur van het water geeft daardoor een indruk van het aantal basisvoedselorganismen.
De toename van hun biomassa staat ook bekend als de netto primaire productie (NPP). In april 2023, toen de temperatuur van het zeeoppervlak een recordhoogte bereikte, daalde de wereldwijde NPP met 22 procent ten opzichte van het 21-jarig gemiddelde.
De grootste dalingen vonden plaats in regio’s van de Atlantische en Stille Oceaan, rond de evenaar, en in de noordelijke Atlantische Oceaan. Deze gebieden kenden ook enkele van de extreemste hittegolven. In delen van de Noord-Atlantische Oceaan lag de watertemperatuur in juni 2023 maar liefst 4 graden boven de normale temperatuur.
De NPP van het noordelijk halfrond bleef de hele zomer lager dan gebruikelijk, stellen de wetenschappers. De wereldwijde gemiddelde zeeoppervlaktetemperatuur piekte in augustus 2023, en in september was de wereldwijde NPP bijna 16 procent lager dan het 21-jarig gemiddelde voor dezelfde maand. Bijna driekwart van de wereldwijde oceanen zag in september een afname van de NPP.
Gevolg van hitte
De studie, die nog niet door onafhankelijke experts is beoordeeld, stelt dat de afname van de NPP het gevolg is van de gestegen watertemperatuur. De onderzoekers wijzen erop dat soortgelijke, maar minder extreme dalingen van de productiviteit ook in het verleden optraden wanneer de oceaantemperatuur opliep.
Een hogere oceaantemperatuur leidt niet altijd tot een afname van de NPP, zegt klimaatwetenschapper Zoe Jacobs van het National Oceanography Centre in het Verenigd Koninkrijk. ‘In tropische gebieden zal de productiviteit over het algemeen lager zijn als er een hittegolf op zee optreedt. Maar wanneer dat gebeurt in de poolgebieden, kan ze weleens toenemen’, zegt ze.
De ecosystemen van de oceaan kunnen gewoonlijk goed herstellen van korte afwijkingen in de productiviteit, voegt Jacobs toe. Het extreme weer van 2023 zal dus misschien geen blijvende schade aanrichten. Toch noemt zij de bevindingen ‘zeer verontrustend’. Ze stelt dat ze moeten dienen als een ‘vroegtijdige waarschuwing’, aangezien de wereld steeds vaker gebukt gaat onder extreme hitte als gevolg van klimaatverandering.
Voedselweb
Oceanograaf Mark Moore van de Universiteit van Southampton in het Verenigd Koninkrijk zegt dat de gerapporteerde afname van de NPP aanzienlijk is. Als zo’n afname aanhoudt, kan dat het hele mariene ecosysteem verstoren, zegt hij. ‘Een afname van 20 procent gedurende een paar jaar is een aanzienlijk verschil in de hoeveelheid energie die beschikbaar is voor de rest van het mariene voedselweb’, zegt hij.
Het onderzoek betreft alleen gegevens tot september 2023. De wereldwijde zeetemperaturen van 2024 zijn tot nu toe het niveau van 2023 ontstegen.
Moore onderstreept dat de precieze cijfers in het onderzoek nog onzeker zijn. Hij zegt dat er meer onderzoek nodig is om vast te stellen of alleen de watertemperaturen verantwoordelijk zijn voor de daling in de NPP.
