Probeer je maar eens in te houden als je iemand ziet geeuwen. Gapen werkt voor mensen ontzettend aanstekelijk. Nu blijken ook grasparkieten gevoelig te zijn voor de gaap van een soortgenoot. Het is voor het eerst dat dit is aangetoond bij een niet-zoogdier.
Foto: Jim Bendon
‘Vrijwel alle gewervelde dieren gapen,’ zegt Tamiro Joly-Mascheroni van de universiteit van Londen. In 2008 liet hij zien dat honden met gapen kunnen worden aangestoken door mensen. Verder zijn er nog twee andere diersoorten waarvan bekend was dat ze aangestoken kunnen worden door de gaap een mens. Dit zijn chimpansees en een specifiek ras laboratoriumratten dat graag gebruikt wordt vanwege hun rustige karakter. Maar Andrew Gallup van de Universiteit van New York en zijn collega’s hebben nu voor het eerst laten zien dat een niet-zoogdier ook gevoelig is voor de gaap van een ander.
Film
Om erachter te komen of grasparkieten elkaar kunnen laten gapen, heeft het team twee experimenten opgezet. Bij de eerste werden parkieten naast elkaar in kooitjes gezet. Schotjes tussen enkele kooien zorgden ervoor dat de vogels elkaar niet konden zien. Bij andere kooien waren er geen schotjes. Wanneer een parkiet zijn buur kon zien gapen, maakte dat de kans om binnen vijf minuten mee te gapen bijna drie keer zo groot.
‘Wat mensen allang vergeten zijn, staat nog geschreven in bomen’
Met haar boomboor onderzoekt Valerie Trouet woudreuzen en reconstrueert ze wat die allemaal hebben meegemaakt.
In een tweede experiment werden twee video’s aan de parkieten getoond. Op het ene filmpje waren gapende parkieten te zien terwijl op de andere niet werd gegaapt. De onderzoekers zagen dat alle parkieten die de video met gaap bekeken, zelf ook moesten gapen. Tijdens het spelen van de andere video gaapte minder dan de helft van de gevederde toeschouwers.
Empathie
‘Tot nu toe is in een klein aantal hoogsociale diersoorten aangetoond dat gapen aanstekelijk is,’ zegt Gallup. ‘Dit is het eerste experimentele bewijs dat gapen ook aanstekelijk is voor niet-zoogdieren.’ Joly-Mascheroni zegt dat nog bij geen enkele soort duidelijk is waar de aanstekelijkheid van gapen voor dient, maar dat het fenomeen wel anders lijkt te werken voor verschillende diersoorten. Bij mensen en bij volwassen chimpansees is de kans groter dat ze worden aangestoken door een gaap van een bekende. Maar voor puppy’s en grasparkieten blijkt dat niet uit te maken.
De gapende parkieten leveren niet alleen een leuk weetje op. De resultaten zijn ook een reden om op een andere manier naar dieren te kijken. ‘Omdat aanstekelijk gapen verband lijkt te houden met empathische processen, suggereert dit ook dat andere sociale niet-zoogdieren vormen van empathie kunnen hebben,’ zegt Gallup.
Nabootsen
‘Aanstekelijk gapen alleen is niet hetzelfde als empathie. Maar het kan voortkomen uit een neiging om anderen na te bootsen,’ zegt Frans de Waal van Emory University in Georgia. ‘Dit proces ligt waarschijnlijk ten grondslag aan empathie bij zoogdieren.’
De Waal denkt dat dit een goed startpunt is voor het uitzoeken van empathie in andere typen dieren. ‘Tot nu toe is het meeste onderzoek hiernaar aan zoogdieren gedaan,’ zegt hij. ‘Misschien blijkt empathie een mechanisme dat veel meer voorkomt dan we denken. Het feit dat we tien tot twintig jaar geleden nog dachten dat empathie iets was dat alleen bij mensen voorkwam, maakt dit nog opmerkelijker.’
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: