Apenpokken, een varkensharttransplantatie en de slangenclitoris: dit is deel twee van een tweeluik met de belangrijkste wetenschappelijke gebeurtenissen van 2022, uitgezocht door de New Scientist-nieuwsredactie.
Deel een van het tweeluik vind je hier.
Nu het derde jaar van de coronapandemie ten einde loopt, blijft covid-19 wereldwijd een belangrijk gezondheidsprobleem. Wel was er dit jaar goed nieuws over vaccinatie: een vaccin tegen covid-19 vermindert het risico op long covid, vóór maar ook na een besmetting met het coronavirus. Daarnaast verlagen vaccinaties en eerdere besmettingen de verspreidingskans van de omikronvariant. Verder kwam er duidelijkheid over de oorsprong van het coronavirus: eind 2019 is het minstens twee keer van dieren op mensen overgesprongen op de Huanan-vismarkt in de Chinese stad Wuhan.
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
De gezondheidsdiensten kwamen dit jaar ook onder druk te staan door de opkomst van apenpokken in veel landen. Gelukkig waren er tevens hoopvolle ontwikkelingen in de strijd tegen epidemieën. Zo beschermt een nieuw vaccin muizen en fretten tegen alle bekende subtypen van influenza A en B. Dat brengt ons mogelijk dichter bij een universeel griepvaccin.
Varkenshart
In het begin van het jaar werd aanzienlijke vooruitgang geboekt op het gebied van xenotransplantatie, het transplanteren van dierorganen in menselijke patiënten. Op 7 januari vond de eerste transplantatie plaats van een varkenshart in een levende mens. De ontvanger, David Bennett, stierf weliswaar twee maanden later, maar toch werd het resultaat gezien als een doorbraak.
Ook zijn dit jaar voor het eerst met succes varkensharten getransplanteerd in hersendode mensen die aan de beademing lagen. Dat heeft tal van nieuwe inzichten opgeleverd over deze veelbelovende techniek.
Lees ook: ‘Xenotransplantaties gaan voor een revolutie in de geneeskunde zorgen’
Behalve van dier naar mens was er dit jaar ook een opmerkelijke transplantatie in de omgekeerde richting. In het brein van pasgeboren ratten werden menselijke hersencellen geplaatst. De cellen bleken zich opvallend goed aan hun nieuwe omgeving aan te passen.
Kunstmatige muizenembryo’s
Verder hebben onderzoekers uit stamcellen muizenembryo’s gemaakt. Die ontwikkelden zich verder dan ooit: ze vormden een rudimentair brein en een kloppend hart. Ander stamcelnieuws: Zweedse onderzoekers hebben voor het eerst ongeboren baby’s behandeld met botvormende stamcellen. De eerste behandelde baby, die leed aan brozebottenziekte, kwam begin dit jaar ter wereld.
Daarnaast kwam er meer inzicht in de oorsprong van de ziekte MS. De meeste gevallen worden veroorzaakt door het epstein-barrvirus, en de ziekte blijkt ook via dat virus te bestrijden.
Klimaat, mens en dier
Ook in 2022 kampte de hele wereld met de gevolgen van de klimaatverandering, van de polen tot het Groot Barrièrerif. Allerlei plekken, waaronder Nederland en België, werden geteisterd door hittegolven. Landen ondernemen langzaam stappen om deze problemen te gaan. Zo opende China de eerste fabriek ter wereld die op commerciële schaal koolstofdioxide omzet in methanol.
Verder kregen we dit jaar weer meer inzicht in ons verre verleden. Op basis van duizenden menselijke genomen maakten onderzoekers een stamboom van de mensheid, die een beeld geeft van twee miljoen jaar menselijke evolutie. En het record van het oudste DNA ooit, dat stond op 1 miljoen jaar, werd verpletterd: 2 miljoen jaar oud DNA liet zien dat Groenland destijds daadwerkelijk een groen land was.
Dan tot slot nog wat koddig dierennieuws: in oktober werd wetenschappelijk bewezen dat je kat écht begrijpt wat je zegt. En op de valreep van het jaar ontdekten wetenschappers ook nog eens de clitoris van de vrouwtjesslang.
